Blog

Wiadomości ogólne

Każdy miłośnik ryb tanganickich ma z czasem w planach poszerzenie swojej hodowli o nowe, ciekawe gatunki ryb lub uzupełnienie już hodowanych stad o nowe osobniki w celu np. uniknięcia chowu wsobnego. Taka to już natura akwarysty! 
W ostatnim czasie na polskim rynku akwarystycznym pojawiło się kilka firm posiadających w swojej ofercie ryby z naturalnego odłowu lub z hodowli przyjeziornych. Importerzy ci w znacznym stopniu przyczynią się do pojawiania się nowych, rzadkich gatunków, które do tej pory nie były spotykane i hodowane w naszych akwariach. Jest to jedna „strona medalu”. Drugą stroną jest jednak to, że akwarysta może napotkać niespotykane do tej pory problemy w adaptacji ryb do warunków sztucznych oraz możliwość „wprowadzenia” do swojej hodowli nie znanych chorób. Chcąc zminimalizować ryzyko zakażenia ryb chorobami oraz mając na względzie min. wzmocnienie układu odpornościowego nowych ryb należy właściwie przeprowadzić kwarantannę oraz adaptację nowo nabytych osobników do warunków w akwarium. Każdy sztuczny zbiornik, jakim jest akwarium, posiada właściwą dla siebie florę bakteryjną, tworzoną przez ryby oraz mikroorganizmy bytujące w ich otoczeniu. Cały ten mały ekosystem odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie akwarium oraz organizmów go współtworzących. Jest to bardzo ważny element od którego wiele zależy.

Kwarantannę przeprowadza się w celu ew. wyeliminowania przenoszenia chorób przez nowe ryby które mogłyby w późniejszym okresie zarazić ryby już będące w akwarium. Kwarantanna pozwala również na lepszą obserwację ryb i ew. szybsze zareagowanie akwarysty na pojawiające się czynniki chorobotwórcze u ryb. Kwarantanna może trwać, w zależności od warunków i ryb, od 2-3 tygodni do kilkunastu tygodni.

Aklimatyzacja ma za zadanie przystosowanie zakupionych ryb do nowych warunków jakie panują w zbiorniku docelowym. Polega ona min. na powolnym przystosowaniu ryb do nowych parametrów wody, oświetlenia, wystroju zbiornika oraz obsady. Szczególnie jest to ważne w przypadku ryb stadnych, których samce mogą obierać rewiry (np. trofeusy, petrochromisy). Aklimatyzacja, w przeciwieństwie do kwarantanny, może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. W tym okresie w akwarium będzie tworzyło się nowe środowisko całego stada (jeden gatunek), obsady (kilka gatunków żyjących razem obok siebie) i o zakończeniu aklimatyzacji będziemy mówić wówczas, kiedy połączenie „starych” ryb z „nowymi” zapewni nam stabilne funkcjonowanie całej grupy oraz ich rozmnażanie.

Kwarantanna i aklimatyzacja w początkowym etapie będą przebiegać jednocześnie, ale właściwy wynik pełnej adaptacji ryb do nowych warunków zakończy właśnie aklimatyzacja.

Jak przeprowadzić kwarantannę?

Kwarantannę ryb możemy przeprowadzić na dwa sposoby. 
Pierwszy sposób polega na przeprowadzeniu kwarantanny w przypadku wprowadzenia nowych ryb do funkcjonującego już, stabilnego zbiornika z rybami. W takim przypadku konieczne jest w ramach możliwości przeprowadzenie adaptacji i obserwacji nowo zakupionych ryb w oddzielnym zbiorniku.
Drugi sposób polega na przeprowadzeniu kwarantanny w zbiorniku docelowym dla nowych ryb w którym nie było wcześniej innych ryb (zbiornik nowo założony). Zakładamy wówczas, że takie akwarium posiada florą bakteryjną utworzą przez mikroorganizmy „zaszczepione” podczas startu zbiornika. W takim przypadku minimalny okres kiedy można wpuszczać ryby do akwarium to ok. 3 – 4 tygodnie od zaszczepienia kultur bakterii ( w zależności od wrażliwości ryb, im delikatniejsze tym okres dłuższy). Należy pamiętać że dojrzewanie zbiornika zależy od kilku czynników i może trwać nawet do 6 miesięcy. Przez ten okres parametry w akwarium mogą być niestabilne i zmieniać się. Należy prowadzić stałą kontrolę parametrów wody za pomocą testów akwarystycznych.

Przygotowanie zbiornika

Przygotowanie akwarysty do kwarantanny polega na zapoznaniu się z wymaganiami ryb pod względem pokarmowym, parametrów wody, zachowań w akwarium, ew. chorobami typowymi dla danego gatunku/grupy ryb. Następnym krokiem jest przygotowanie zbiornika przeznaczonego na kwarantannę. 
Wielkość zbiornika zależy od wielkości i ilości ryb. Wiadomo, im większe ryby, tym większy powinien być zbiornik. Dla mniejszych gatunków (np. Lamprologus, Altolamprologus, Telamtochromis itd.) wystarczy akwarium 60-100 litrowe. Dla gatunków średnich (np. trofeus) takim min. jest akwarium 200 litrowe lub większe, zakładając że bierzemy pod uwagę małą grupę tych ryb. Gatunki dorastające do 20 cm i więcej (np. petrochromisy) wymagają większych zbiorników na aklimatyzację.
Akwarium powinno być niezbyt silnie oświetlone, ustawione w spokojnym miejscu. Do wystroju możemy użyć większych doniczek z wyciętymi otworami, rurek PCV o odpowiedniej średnicy (w zależności od wielkości ryb). Takie urządzenie zbiornika zapewni naszym nowym rybom spokój i miejsce do ew. schowania się. Należy jednak pamiętać, że kryjówek w akwarium nie powinno być zbyt wiele, ponieważ może to ograniczyć obserwację ryb. Filtracja w zbiorniku kwarantannowym nie powinna być zbyt silna. Dobrze sprawdzają się duże filtry gąbkowe napędzane pompkami powietrznymi lub filtry kaskadowe. Na dno można wyspać cienką (ok. 1-2 cm) warstwę piasku. Niektóre gatunki ryb przy „czystym” dnie mogą być bardzo płochliwe i może to u nich zaburzyć proces przebiegu kwarantanny. Niektórzy akwaryści stosują jednak podczas kwarantanny tzw. akwaria higieniczne, bez podłoża. Taki wystrój pomaga w utrzymaniu w należytej czystości zbiornik (usuwanie odchodów oraz reszek pokarmu) oraz pomaga „odciążyć” filtrację. Akwarium higieniczne pozwala również na zapobieganiu przenoszenia się chorób przez bezkręgowce (ślimaki) oraz tworzeniu się w podłożu niektórych form przetrwalnikowych pasożytów. Takiego typu akwarium nie polecam stosować w przypadku kwarantanny gatunków z grupy pielęgnic piaskowych!
Temperatura optymalna podczas kwarantanny to 25^oC. Wskazane jest również bardzo dobre napowietrzanie.

Przygotowanie wody w akwarium

Przed wpuszczeniem ryb należy zebrać podstawowe wiadomości dotyczące parametrów wody:

• parametry wody dostarczanej do akwarium ( w kranie);
• parametry wody w założonym wcześniej akwarium;
• parametry wody w jakich pływały wcześniej ryby (u hodowcy).

Na początku należy dążyć do tego, żeby parametry wody w akwarium przeznaczonym na kwarantannę były zbliżone do parametrów wody w której wcześniej pływały ryby (u hodowcy od którego pochodzą ryby). Następnie dokonujemy stopniowej adaptacji ryb do warunków (wody) jakie są w zbiorniku docelowym.
Przygotowanie wody przed wpuszczeniem ryb polega na tym, że do akwarium gdzie mają być wpuszczone ryby (kwarantanna) nalewamy ok. 70-80% „starej” wody z innego zbiornika (docelowego dla nowych ryb), w którym wcześniej (ok. 2 dni) podmieniliśmy do ok. 20 – 30% wody. Resztę wody w zbiorniku kwarantannowym uzupełniamy świeżą wodą. 
W bardzo szczególnych przypadkach, np. gdy mamy tylko jeden zbiornik, wpuszczenie nowych ryb możemy zrobić bezpośrednio do akwarium docelowego. Wówczas należy wcześniej (ok. 3 dni) podmienić w akwarium 30-40% wody oraz nie karmić ryb już w nim pływających. Jeżeli hodujemy gatunki terytorialne można nieco zmienić wystrój zbiornika. Sprawdzamy również stan zabrudzenia wkładów filtracyjnych. Takie połączenie obsady niesie jednak ze sobą ryzyko wprowadzenia choroby do akwarium, zaburzenia stabilnej sytuacji (hierarchii stada) w zbiorniku. W miarę możliwości należy unikać takich sytuacji!

Wpuszczanie ryb

Po rozpakowaniu pudełka w którym znajdują się worki z rybami, należy je wyjąć i delikatnie włożyć do akwarium. Worki powinny być zanurzone w wodzie na ok. 20- 30 min. Zabieg taki ma na celu wyrównania temperatury wody między wodą w worku, a temperaturą wody w akwarium. Następnie całą wodę z worków wraz z rybami wlewamy do wiaderka, gdzie podłączamy również napowietrzanie. Kolejnym etapem jest powolna wymiana wody w wiaderku z wodą z akwarium . Ten etap przed wpuszczeniem ryb kończymy wówczas kiedy 100% objętości wiaderka zajmie woda z akwarium. Taką wymianę wody można zrobić na dwa sposoby.
W przypadku ryb bardziej odpornych na stres (Altolamprologus, Neolamprologus, Julidochromis) robimy to za pomocą typowego ulewania wody z wiadra kubeczkiem i dolewania takiej samej ilości wody z akwarium docelowego (np. co 10-15 min). Jest to dość „szybki” sposób podmiany wody. 
Drugi sposób stosuje się w przypadku ryb bardziej delikatnych (Xenotilapia, Ophthalmotilapia, Benthochromis itd.). Jest to tzw. metoda kropelkowa. Polega ona na tym że do wiaderka z rybami za pomocą cienkich wężyków doprowadzona jest woda z akwarium docelowego. Ilość tej wody jest regulowana za pomocą zaworków (ściskaczy) umieszczonych na tych wężykach. Woda powinna „kapać’ lub płynąć bardzo słabym strumieniem. Następnie co jakiś czas odlewamy nadmiar wody z wiaderka. Proces ten możemy zakończyć jeżeli będzie wymienione ok. 100% objętości wiadra lub więcej. Ten sposób jest bardziej czasochłonny, ale lepszy. Ryby bardzo powoli przystosowują się nowej wody, co bardzo korzystnie wpływa na ich późniejszą aklimatyzację. Oczywiście tą metodę można stosować również w przypadku innych ryb. Należy pamiętać o dokładnym przykryciu wiaderka, najlepiej siatką ogrodniczą.

Po zakończeniu wymiany wody w wiaderku wyłapujemy ryby. Najlepiej to zrobić starą siatką, której tkanina jest już nieco „zużyta”. Nowe siatki posiadają ostre zadziorki na tkaninie z której są wykonane i mogą one kaleczyć delikatny naskórek ryb, oczy (szczególnie kiedy ryby się rzucają w siatce). Po wyłapaniu ryby należy złapać od zewnątrz siatkę, tak aby objąć delikatnie rybę w siatce i ograniczyć jej ruchy. Tak załapaną rybę wpuszczamy do akwarium. Niektóre gatunki ryb jest wskazane łapanie ręką. Taki zabieg ma na celu zminimalizowanie uszkodzeń naskórka ryb i np. oczu. Do takich ryb zaliczamy wszystkie ryby posiadające srebrną łuskę. Gatunki te również nie lubią przebywać zbyt długo poza wodą. Po łapaniu i wpuszczeniu mogą wydzielać na początku więcej śluzu.
Należy pamiętać o natlenianiu wody w pojemnikach gdzie przebywają ryby.

Nigdy nie wlewamy do akwarium wody w której były wcześniej transportowane ryby!!!

Podsumowanie

Po wpuszczeniu ryb do akwarium należy je obserwować. Ich zachowanie w pierwszych dniach może nam dużo powiedzieć o kondycji ryb, jak będzie dalej przebiegała kwarantanna, a później aklimatyzacja. Przez pierwsze 3- 4 dni nie karmimy ryb. Następnie obserwujemy czy ryby zaczynają szukać pokarmu. Pierwszy pokarm jaki podamy rybom powinien być lekko rozdrobniony i namoczony, w bardzo małej ilości w celu sprawdzenia czy ryby są zainteresowane pobieraniem karmy. Jeżeli wszystko jest w porządku wówczas zaczynamy karmić ryby bardzo małymi porcjami na początku, stopniowo je zwiększając. W przypadku ryb posiadających długi przewód pokarmowy (roślinożercy), np. trofeusy przez pierwsze 2-3 miesiące nie karmimy ryb granulatami, ew. namoczonymi i mocno rozdrobnionymi. W tym też okresie zwracamy baczniejszą uwagę na odchody ryb i ich aktywność. Jeżeli kwarantanna ryb przebiega prawidłowo odchody ryb powinny być ciemne, dość krótkie, łamliwe. Po głodówkach mogą wystąpić odchody nieco ciągnące się o ciemnej barwie. Po wznowieniu karmienia powinny wyglądać tak jak opisano wcześniej. Zachowanie ryb powinno być energiczne, powinno występować zainteresowanie pokarmem. Osowiałość ryb, pociemnieni, kołyszące ruchy oraz długie, ciągnące się białawe odchody mogą wskazywać że z rybami dzieje się coś niedobrego. 
Pamiętajmy że stres ma bardzo niekorzystny wpływ na samopoczucie ryb!!! 
Przeważnie czynnik stresu ma wpływ na zaburzenia jelitowe ryb (np. u trofeusów) oraz powoduje spadek odporności ryb.

Czynniki stresu mogą być różne, oto kilka z nich:

• zły dobór zbiornika pod względem objętości do wielkości ryb i ich ilości;
• niewłaściwy dobór gatunków ryb pod względem temperamentu i zachowań, niekorzystne łączenie ryb agresywnych ze spokojnymi oraz łączenie ryb żyjących w stadzie z gatunkami monogamicznymi oraz nie uwzględnienie przestrzeni w akwarium dla ryb terytorialnych podczas zachowań rozrodczych;
• złe parametry wody (temperatura, natlenienie, odczyn pH, niekorzystne wartości związków azotu, min. amoniak);
• zła dieta;
• podawanie leków oraz wrażliwość gatunków na daną grupę lekarstw;
• wrażliwość niektórych gatunków ryb na zmianę warunków biologicznych w akwarium (np. gatunki z rodzaju Xenotilapia).

Przy tej okazji pojawia się pytanie: czym różni się kwarantanna/aklimatyzacja ryb z odłowu od kwarantanny/aklimatyzacji ryb hodowlanych, urodzonych już w niewoli?
Na to pytanie trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć. Na pewnym etapie te różnice są nieznaczne, ale patrząc na ten problem szerzej te różnice są jednak widoczne widoczne. 
Na pewno szybciej, lepiej i mniej problemowo będzie przebiegać kwarantanna i aklimatyzacja u ryb wyhodowanych w warunkach sztucznych. W tym przypadku istnieje mniejsze ryzyko powstawania czynników chorobotwórczych niewiadomego pochodzenia, na które to ryby z odłowu są narażone. Ryby hodowlane (pokolenia akwariowe) są już w pewnym stopniu „przygotowane” (odporniejsze) do zmian „biologii” między naszymi zbiornikami, nie występuje również problem z pobieraniem pokarmu, co niewątpliwie ma wpływ na czas aklimatyzacji i kondycję ryb.
W przypadku aklimatyzacji ryb pochodzących z naturalnego środowiska istnieje ryzyko wystąpienia schorzeń o nie do końca rozpoznanych czynnikach chorobotwórczych, pasożytach itd. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i badania kontrolne ryb przeprowadzone przez importerów i w hodowlach akwarystycznych. Oczywiście nie zwalnia to również nas w razie wystąpienia problemów zdrowotnych naszych ryb z badań w laboratorium specjalistycznym wykonanych przez ichtiopatologa.

Jeżeli mamy możliwość wyboru ryb to dobierajmy ryby młode, o podobnej dojrzałości płciowej, jednakowej wielkości i starajmy się unikać łączenia stad etapami. Szczególnie dotyczy to obsad gdzie osobniki już mają pewne zachowania rozrodcze (obieranie terytorium, agresja). Lepiej jest wpuścić całe, docelowe stado na miejsce innego, łączonego etapami. Dlatego zakup ryb należy przemyśleć dość szczegółowo, z planami na przyszłość.

Na co należy zwrócić uwagę podczas kwarantanny i obserwacji ryb:

• pobieranie pokarmu (niepokojące objawy: brak apetytu, wypluwanie pokarmu);
• stan skóry (niepokojące objawy: czerwone i ciemne przebarwienia, otwarte rany, strzępki skóry, szare naloty, pasożyty, wrzody, cysty tid.);
• płetwy (niepokojące objawy: większe ubytki płetw z szarymi końcówkami, brak błony między promieniami płetw, białawe strzępki na końcówkach płetw, składanie płetw przy ciele ryb i brak ich rozkładania);

Warto również zaopatrzyć się w literaturę dotyczącą chorób ryb akwariowych w celu lepszego poznania czynników chorobotwórczych mogących wystąpić w naszym akwarium.

Podczas kwarantanny podajemy do wody/karmy witaminy zgodnie z zaleceniami producenta oraz prowadzimy stałą kontrolę parametrów wody za pomocą specjalnych testów akwarystycznych (np. kropelkowych). Nie polecam testów paskowych. Ich pomiary są mało dokładne i mogą pokazywać mylne wyniki.

Podczas kwarantanny i aklimatyzacji ryb dobrze jest mieć pod ręką „małą” apteczkę w której powinny się znaleźć:

• sól niejodowaną;
• metronidazol (wiciowce i bloat);
• sera Bactopur Direct;
• leki na infekcje grzybieczne;
• leki na infekcje bakteryjne;
• ogólny odkażalnik (np. FMC);
• testy do pomiaru parametrów wody : pH, twardość ogólną, twardość węglanową, poziom amoniaku (NH₃), poziom azotynów (NO₂), poziom azotanów (NO₃).

Akapit

Niektóre opisane przeze mnie metody stosuję osobiście w praktyce i mogą się różnić od indywidualnego podejścia do tematu kwarantanny i aklimatyzacji przez poszczególnych akwarystów