Artykuł pierwotnie ukazał się w Magazynie Akwarium nr 47 z 2005 r.
Ophthalmotilapia
ventralis jest to jeden z endemicznych gatunków pyszczaków
występujących w jeziorze Tanganika. Należy on do grupy pielęgnic
nazywanych „pierzastopłetwymi”. Nazwa ta pochodzi od wyglądu płetw
brzusznych, które u samców są silnie wydłużone. Na końcach tych płetw
występują żółtawe plamki imitujące atrapy jajowe. Płetwy grzbietowa i
odbytowa u samców są nieco dłuższe niż u samic. Ubarwienie samców jest
jaskrawe z metalicznym połyskiem, różne w zależności od odmiany. Samice
są szaro-srebrne i mają ubarwienie narybku, z widocznymi czasami na
tułowiu ciemnymi plamkami. Dorosłe samce osiągają wielkość do 15 cm,
samice są nieco mniejsze.
W naturze występuje w kilku formach barwnych. W literaturze fachowej możemy spotkać podział poszczególnych form na trzy warianty geograficzne (A. Konings) lub cztery (E.Genevelle). Podział ten jest uzależniony od podstawowego ubarwienia występującego na całym ciele ryby ( dokładniej mówiąc samca). Przedstawia się on następująco :
– wg . Ad’a Konings’a
1. Black-White Ventralis ( ubarwienie samca w kolorze czarnym, występują białe pasy na ciele ryby); np. Maswa, M’toto, Karilani, Tembwe
2. Yellow Ventralis ( ubarwienie samca w przeważającej żółtej tonacji, z zielonkawym połyskiem, nieliczne ciemne plamki); np. Samazi, Kapampa
3. Bright-Blue Ventralis ( podstawowe ubarwienie samca błyszczące niebieskie, z nielicznymi w okolicy głowy ciemnymi plamami); np. Kachese, Chimba, Isanga, Chaitika, Katoto; Kambwimba (Kasanga);
– wg. Eric’a Genevelle
1. White cap, np. j.w + Moliro, Mpimbwe;
2. Yellow, np. j.w. + Kala (w ubarwieniu pojawia się zielonkawy połysk);
3. Bright Blue, np. j.w. + Chituta
4. Orange cap ( ubarwienie podobne jak w przypadku Bright Blue, ale dodatkowo występuje żółto-pomarańczowe przebarwienie, plamy), np. Kasanga, Kapere
Samce omawianej odmiany „KASANGA” mają ubarwienie w całości jasnoniebieskie z metalicznym połyskiem, czasami z widocznymi na ciele ciemniejszymi plamkami. Charakterystyczną dla tej odmiany jest żółto-pomarańczowa plamka na głowie pomiędzy oczami. Miejsce odłowu tej odmiany to wioska Kambwimba (w pobliżu Kasangi), w połdniowo-wschodniej części jeziora Tanganika. Odmiana ta występuje również pod nazwą KAMBWIMBA.
W środowisku naturalnym ryby te żyją w dużych koloniach. Występują w przejściowej strefie pomiędzy piaszczystym dnem a skałami. Samce obierają swoje rewiry w pobliżu dużych bloków skalnych. Rewiry samców mogą być oddalone od siebie o ok. 2-3 m. Samice pływają w ławicach w pobliżu terytoriów poszczególnych samców. Samce cały czas starają się przyciągnąć uwagę samicy. Podczas tych zalotów samce moją jaskrawe ubarwienie i zachowują się bardzo energicznie krążąc na gniazdem i trzepocząc płetwami. Gniazdem jest dół wykopany w piasku i swoim wyglądem przypomina krater.
<
Ophthalmotilapia ventralis w akwarium
Zbiornik
Ophthalmotilapia ventralis wymaga zbiorników o pojemności 500-600 litrów lub więcej, minimalna długość zbiornika powinna wynosić 150 cm i nie bez znaczenia jest jego głębokość, im większa tym lepiej. Ryby te potrzebują dużej przestrzeni do pływania. Wystrój akwarium powinny stanowić duże skały wapienne porośnięte glonami. Stosy kamieni układamy w przeciwległych rogach akwarium. Na dnie akwarium możemy wysypać drobny żwirek (0,5-0,8 mm) pomieszany z piaskiem lub sam piasek. Grubość takiego podłoża powinna wynosić ok. 5 cm (ryby lubią kopać!). W akwarium można posadzić takie rośliny jak: Microsorum pteroptus, Anubias barteri var. nana, Cryptocoryna aponogetifolia.
Zachowanie w akwarium
Ophthalmotilapia ventralis w akwarium ogólnym (różnogatunkowym) przy większej ilości ryb zachowuje się dość spokojnie, ale taka hodowla wymaga bardzo dużych zbiorników. Lepsze rezultaty w pielęgnacji tych ryb otrzymuje się trzymając je w akwarium jednogatunkowym. Jeżeli jednak zdecydujemy się na to, aby nasze O. ventralis przebywały w akwarium wielogatunkowym należy zwrócić uwagę na właściwy dobór innych współmieszkańców. Powinny to być ryby o spokojnym charakterze, niezbyt dynamiczne i odpowiednio duże. Zestresowane O. ventralis przebywają w ciemnym rogu akwarium, trzymając się w grupie. Nie zaleca się trzymania z nimi ryb które mogłyby obgryzać im płetwy, min. szczelinowce. Dobrym towarzystwem mogą być ryby z gatunku np. Cyprichromis lub Eretmodus. W takim towarzystwie O.ventralis odbywają normalne tarła, bez większych zakłóceń. Podczas tarła samce potrafią być dość agresywne wobec innych ryb swojego gatunku. Czasami również zdarza się, że samice potrafią być agresywne w stosunku do innych samic.
Ophthalmotilapia ventralis należy do ryb płochliwych. Dlatego też należy zwrócić szczególną ostrożność przy wyłapywaniu tych ryb z akwarium. Zbyt długie przebywanie ryb np. w siatce wywołuje u nich duży stres oraz uszkodzenia skóry. W nowym akwarium ryby nie chcą pobierać pokarmu, leżą na dnie i ich ubarwienie jest ciemne. Konsekwencją tego może być nawet śmierć ryb. Chcąc uniknąć takich nieprzyjemnych sytuacji ryby przenosimy tylko wtedy gdy jest to konieczne, wpuszczając je od razu do pojemników w których będą transportowane.
{mospagebreak}
Tarło
Pierwsze tarła O. ventralis mogą odbywać po upływie ok.7-8 miesięcy i wielkości ok.8 cm. Przed tarłem dominujący samiec obiera sobie rewir. Dobre efekty hodowlane otrzymamy stosując proporcje doboru samców do samic, tak że na jednego samca dominującego przypada jeden samiec zdominowany ( ten zdominowany pobudza dominanta do tarła, nie robiąc sobie wzajemnie krzywdy) oraz ok.3-5 samic. Można również hodować jednego samca i kilka samic. Przebieg tarła u O. ventralis jest nieco inny jak u większości pyszczaków. Różnica ta polega na tym, że nie występuje tu typowe krążenie pary nad miejscem tarła, jak to wygląda u większości pyszczaków, lecz całe tarło odbywa się w płaszczyźnie pionowej (góra-dół). U samców nie występują atrapy jajowe na płetwie odbytowej. Rolę ich spełniają żółte plamki na końcach płetw brzusznych. Dominujący samiec pływa bardzo żywiołowo nad swoim rewirem (dołek wykopany w piasku) potrząsając całym ciałem i płetwami przeganiając inne ryby ze swojego otoczenia, przy tym ukazując swoje bardzo intensywne ubarwienie. Następnie podpływa do grupy samic i chce zwabić gotową już do tarła samicę. Gotowa do tarła samica wpływa podpływa do gniazda. Samiec unosi się lekko do góry tak, że jego płetwy brzuszne są w kontakcie z podłożem. Samica płynąc za samcem stara się złapać pyszczkiem żółte końcówki jego płetw brzusznych. Po kilku takich próbach zostaje złożona ikra. Następnie samica z zebraną ikrą płynie za samcem ponownie chwytając końcówki jego płetw brzusznych, samiec w pewnym momencie zawisa w bezruchu i prawdopodobnie wtedy wydala nasienie które samica stara się wychwycić z toni wodnej. Samiec do tarła może przystąpić z kilkoma samicami. Ilość składanej ikry może wynosić od 10 do 35 ziaren. Samica po tarle odpływa w spokojne, zacienione miejsce lub dołącza do grupy pozostałych samic w zbiorniku.
Inkubacja ikry trwa ok.21-28 dni. Młode samice, które odbywają pierwsze tarła mogą pobierać pokarm. Zdarza się, że ikra takiej samicy wypada z pyszczka i czasami samica pozbiera ikrę, przeważnie ją porzuca. Proponuję inkubującą samicę odłowić (najlepiej w nocy, mniejszy stres dla ryby) do oddzielnego zbiornika w celu zapewnienia jej spokoju, ponieważ samce mogą być dość agresywne w stosunku do pozostałych osobników swojego gatunku i wówczas niepokojona samica może połknąć ikrę lub ją wypluć. Samicy w tym okresie nie karmimy. W akwarium z samicą proponuję zainstalować filtr wewnętrzny gąbkowy i zaciemnić akwarium. Narybek po wypuszczeniu przez samicę ma ok. 1cm długości. Młode rybki przebywają w grupie i samodzielnie pobierają drobny pokarm z toni wodnej. Przy dobrym karmieniu rosną bardzo szybko i po pewnym czasie zaczynają poszukiwać pokarmu również na kamieniach i przy dnie.
Karmienie
W naturze ryby te pobierają pokarm unoszący się w toni wodnej lub przeszukują osady na dnie i skubią skały z glonów. Hodując Ophthalmotilapie w akwarium nie będziemy mieli większych problemów z karmieniem, ponieważ pobierają one każdy dobrej jakości pokarm sztuczny, żywy lub mrożony. Ryby karmimy 2-3 razy dziennie. Z pokarmów roślinnych podajemy np.: Tropical Spirulina Forte, Sera Flora, a z pokarmów mrożonych lub żywych min. artemię, oczlik, rozwielitkę. Te ostatnie dobrze wpływają na kondycję i gotowość ryb do tarła. Zauważyłem również, że ryby te chętnie skubią glony z kamieni w akwarium.
Woda w akwarium i filtracja
Parametry wody w akwarium typowe dla ryb z jeziora Tanganika:
PH 8,6 – 9,2
Twardość ogólna 8 – 12 ºn
Twardość węglanowa 16 – 18 ºn
Więcej informacji na temat wody w Tanganice można przeczytać w artykule Tomasza Bauera który ukazał się w internecie na stronie Serwisu Tanganikańskiego (http://tooold.superhost.pl/tanganika/woda.html).
Warto pamiętać o podstawowych zasadach dotyczących warunków fizyko – chemicznych wody w zbiorniku dla Ophthalmotilapia ventralis (jak również dla pozostałych pielęgnic z Tanganiki):
Należy pamiętać, że pH wody nie powinno spadać poniżej 7,5 gdyż będzie to szkodliwe dla hodowanych przez nas ryb;
Natlenienie wody powinno być bardzo intensywne, ze względu na wrażliwość omawianych ryb na niedobór tlenu;
W pomieszczeniu w którym stoi akwarium nie powinny być używane tzw. odświeżacze powietrza. Środki chemiczne które są zawarte w nich mogą dostać się do zbiornika wraz z wtłaczanym powietrzem i spowodować zatrucie ryb.
Mając na uwadze wysokie wymagania ryb z Tanganiki dotyczące jakości wody istotnym jest zastosowanie odpowiedniej filtracji. Dobre rezultaty daje zastosowanie kombinacji filtrów zewnętrznych i wewnętrznych .W zbiorniku do filtracji zewnętrznej można zastosować filtr karnistrowy z wkładem typowym dla filtracji biologicznej (gąbka, biowata, bioceramika, tłuczeń koralowy), który wstępnie oczyszcza wodę i kieruje ją do właściwego filtra biologicznego znajdującego się nad powierzchnią akwarium. Właściwym filtrem biologicznym może być akwarium o pojemności około 30 litrów, działającego na zasadzie filtra przesiąkającego (tackowego). Jego podstawowym wkładem są: biowata i biokule Taki wkład filtracyjny pozwala na swobodny przepływ wody pomiędzy warstwami filtracyjnymi, łatwe usuwanie związków azotu i dobre natlenienie.Filtr wewnętrzny służy jako typowy filtr mechaniczny (wkład gąbkowy) usuwający większe zanieczyszczenia i jednocześnie natleniający.
Zachęcam gorąco do hodowli tych wspaniałych ryb ze względu na ich ciekawe zachowania w akwarium oraz przepiękne barwy.
Podziękowania dla Tomka z Rumii za pomoc w zdobyciu tych wspaniałych ryb oraz wiele cennych uwag dotyczących hodowli Ophthalmotilapi ventralis z których korzystałem w tym opisie.
Literatura:
Konnigs A. Tanganyika Cichlids in their natural habitat. Cichlid Press, 1998.
Konnigs A. (red.) Pielęgnice – moja pasja. Cichlid Press 2002
Mayland J.H. Moje Akwarium. Diogenes 1998
Smith M.P. Lake Tanganyikan Cichlids. Barron’s 1998.
Internet : www.destin-tanganyika.com ( Eric Genevelle) www.tanganyika-cichlid.com ( Eric Genevelle) www.cichlidae.info (The Cichlidroom companion)
