Autor: Lechosław Łątka
www.klub-tanganika.pl
Benthochromis horii należy do endemicznych gatunków pielęgnic jeziora Tanganika. Opis tego gatunku dokonano na podstawie analizy złowionych osobników (łącznie 19 ryb) w głębinach południowej części jeziora Tanganika, w Mtondwe Island w Zambii.
Zamieszkuje przestrzeń na głębokości od 60 do 125 metrów. W środowisku naturalnym, tworząc ławice, przemierza otwartą głęboką toń wodną w poszukiwaniu pokarmu. Jedynie na okres rozrodu dojrzałe osobniki wędrują na płytsze wody jeziora , gdzie gotowe do tarła samce obierają rewiry, zaciekle ich broniąc, jednocześnie starając się o względy dojrzałych samic.
W opracowaniu traktującym o klasyfikacji gatunków pielęgnic z jeziora Tanganika japoński ichtiolog Tetsumi Takahashi (2003) wyszczególnia nowe plemięBenthochromini, do którego zaliczył tylko jeden rodzaj Benthochromis (Poll, 1986) z następującymi gatunkami: Benthochromis horii Takahashi (2008), Benthochromis tricoti (Poll, 1948), Benthochromis melanoides (Poll, 1984).
Wspólne cechy ubarwienia samców to żółte podgardle sięgające płetw piersiowych; długie czarne płetwy brzuszne (różnej długości i o różnym nasyceniu kolorystycznym u poszczególnych gatunków, najdłuższe są u Benthochromis horii) oraz mocno wydłużone w kolorze białym ostatnie promienie płetwy ogonowej. Dodatkowo samce mają za pokrywami skrzelowymi czarną plamę o zmiennej wielkości (największa jest u Benthochromis tricoti ). W przypadku Benthochromis melanoides czarne znaczenia są widoczne tylko w górnej części głowy. Takie ubarwienie samców możemy zaobserwować szczególnie podczas zalotów i tarła. Poza tym okresem jest ono bardziej stonowane. Samice ubarwione są jednolicie na kolor srebrzysty (tak jak u pozostałych gatunków). Benthochromis horii do czasu opisania go przez Tetsumi Takahashi w opracowaniu „Description a new cichlid fish species of the genus Benthochromis (Perciformes: Cichlidae) from Lake Tanganyika” (2008), był sprowadzany do celów akwarystycznych jako B. tricoti. Autor opracowania podaje cechy które odróżniają nowo odkryty takson od pozostałych innych gatunków w rodzaju. Głównymi cechami odróżniającymi B. horii od innych taksonów w rodzaju Benthochormis to: mniejsze oczy, dłuższy pysk i większa liczba promieni w płetwie grzbietowej (30 lub 31), a także, bardzo silnie wydłużone płetwy piersiowe.
Benthochromis horii samiec
Dodatkowymi cechami wyróżniającymi omawiany gatunek są: perłowa pionowa linia u nasady płetwy ogonowej która nie występuje u pozostałych dwóch taksonów oraz brak ciemnej plamy w pobliżu głowy która występuje u B. melanoides. Dodatkowo B. horii posiada trzy poziome niebiesko perłowe linie wzdłuż tułowia, gdzie jedna (dolna) przebiega przez płetwę piersiową. B. tricoti posiada dwa takie niebieskie znaczenia, B. melanoides nie posiada takich linii wzdłuż tułowia.
Do powadzonych badań Tetsumi Takahashi użył 19 osobników w rejonie Mtondwe Insland w Zambii. Dla porównania autor przebadał także 9 osobników B. tricotii 18 osobników B. melanoides.
Nazwa gatunkowa została nadana przez autora na cześć M. Hori z Uniwersytetu Kyoto w Japonii, który jako pierwszy zidentyfikował ten takson jako nowy. Obecnie coraz więcej osobników B. horii jest odławianych poza pierwszą lokalizacją w Zambii. Znane są warianty odmian geograficzych tego gatunku. Warianty na północ od rzeki Malagarasi (wokół Kigomy) charakteryzują się czarną plamą między górną i środkową linią poziomą. Płetwy brzuszne samców z rejonu Kigoma charakteryzują się żółtawym odcieniem, podczas gdy w innych populacjach są one czarne.
Akwarium
Akwarium dla Benthochromis horii powinno być możliwie jak największe. Bardzo ważnym wymiarem jest wysokość zbiornika. Powinna ona wynosić minimum 60 cm. Minimalne wymiary zbiornika do chowu tych pięknych ryb to 150 × 60 × 60 cm. Dno akwarium powinno być wysypane drobnym piaskiem, który samiec podczas tarła będzie przesypywał. Filtrację oraz odpowiednią cyrkulację wody należy tak dobrać, aby wszelkie resztki pokarmu, odchody i rozkładające się fragmenty roślin były zasysane przez filtry. W ten sposób będziemy dbali o czystość podłoża i właściwe parametry wody, co jest nie bez znaczenia przy pielęgnacji tego gatunku.
Wystrój zbiornika mogą tworzyć pojedyncze duże głazy, pozbawione ostrych krawędzi. To bardzo ważne, ponieważ B. horii należy do gatunków bardzo płochliwych, o ile nie najpłochliwszych wśród ryb tanganickich. Wszelkie prace w akwarium ograniczamy do minimum. Podczas ucieczki ryby mogą sobie uszkodzić duże i bardzo delikatne oczy, a uderzając głową w elementy wystroju akwarium czy szybę nakrywającą doznać ogłuszenia, a nawet się zabić. Akwarium należy szczelnie przykryć siatką i cienką szybą, ponieważ ryby te mogą w czasie zagrożenia wyskakiwać z wody. Siatka zapobiega uderzaniu się ryb o szybę nakrywającą. Na płochliwość B. horii ma również wpływ intensywność oświetlenia zbiornika. Powinno być ono stonowane i ograniczone do minimum. Akwarium należy intensywnie napowietrzać. Gatunek ten preferuje nieco chłodniejszą wodę, dlatego temperatura powinna być utrzymywana w granicach 24-25°C. W środowisku naturalnym B. horii żyje na większych głębokościach gdzie panuje półmrok dlatego też w akwarium unikajmy zbyt silnego oświetlenia całego zbiornika oraz jasnych dekoracji.
Benthochromis horii należy do grupy bardzo spokojnych gatunków, mimo iż wygląd i rozmiary mogą sugerować coś przeciwnego. Dobierając towarzystwo dla tych pięknych ryb, należy uwzględnić podobne, spokojne usposobienie współtowarzyszących gatunków. Idealnymi współmieszkańcami w akwarium z B. horii są przedstawiciele takich rodzajów jak: Xenotilapia, Enantiopus czy Ectodus (zajmujące strefę przydenną), a w górnych partiach akwarium mogą razem z nimi pływać gatunki z rodzaju Paracyprichromis. Niewskazane jest hodowanie wspólnie z B. horii przedstawicieli gatunków z grupy Neolamprologus. Mogą one niepotrzebnie niepokoić ryby i obgryzać samcom ich długie promienie na płetwie ogonowej oraz płetwach brzusznych, które niewątpliwie mają wpływ na zwiększenie atrakcyjności samca wobec samiczek. Najlepiej jednak gatunek ten czuje się w akwarium jednogatunkowym.
W literaturze można spotkać opis wystroju akwarium z dużymi płaskimi kamieniami umieszczonymi powyżej połowy wysokości zbiornika jako miejsce tarła. Ja w swoim akwarium również miałem taki wystrój, samiec jednak zawsze wybierał jako swoje terytorium podłoże z piasku, gdzie usypywał kopczyk.
B. horii akwarium ogólne
Zachowanie w akwarium
Benthochromis horii, jak już wspominałem, należy do gatunków spokojnych. W akwarium samiec nie przejawia żadnej agresji w stosunku do współmieszkańców oraz samic swojego gatunku. Jedyna agresja skierowana jest przez dominującego samca na inne samce własnego gatunku. W środowisku naturalnym poszczególne terytoria dorosłych samców są oddalone od siebie powyżej 5 metrów. Dlatego też w mniejszych zbiornikach proponowałbym trzymać jednego samca lub dwa (ale wtedy powinny być w różnym wieku). W większych akwariach można trzymać 1-3 samce, gdzie na jednego powinny przypadać 3-4 samice. W stosunku do pozostałych współmieszkańców ryby są obojętne. Tylko przed tarłem dominujący samiec przegania ze swojego rewiru inne gatunki, nie robiąc im krzywdy. Taka sytuacja trwa tylko podczas tarła
Karmienie
W naturze gatunek ten żywi się zooplanktonem. Sposób pobierania pokarmu jest podobny do tego, jaki obserwujemy w przypadku przedstawicieli gatunków z rodzaju Cyprichromis lub Paracyprichromis. Duże szczęki B. horii są wyrzucane do przodu i ryba zasysa pokarm do jamy gębowej. Karma pobierana jest z powierzchni wody lub z toni. Ten drugi rodzaj pobierania pokarmu wydaje się bardziej naturalny. Budowa B. horii pozwala mu na wykonywanie szybkich ruchów pyszczkiem do przodu i zasysaniu pokarmu z toni wodnej.
Swoje B. horii karmię pokarmami mrożonymi takimi jak: wodzień, moina, rozwielitka, bosmina, oczlik, jaja krabów, zooplankton morski, mysis, kryl oraz raz w tygodniu dostają ochotkę i artemię. Dorosłe osobniki dostają również kiełże. Z pokarmów sztucznych podaję: Spirulinę Forte 36% Tropicala, roztarte pokarmy granulowane OSI, Tetra Discus, plankton Hikari. Karmę podaję w małych ilościach 3-4 razy dziennie, stosując raz w tygodniu głodówkę. Chcąc doprowadzić ryby do tarła, powinniśmy starannie dbać o ich dietę, ponieważ jest to jeden z ważniejszych czynników pobudzających je do rozrodu.
Rozmnażanie
B. horii należy do gatunków dość problemowych, jeżeli chodzi o rozmnażanie, dlatego też jest to ryba dla doświadczonych i cierpliwych hodowców. W środowisku naturalnym młodociane oraz niedojrzałe płciowo osobniki żyją w licznych grupach na większej głębokości. Tylko dojrzałe samce i aktywne terytorialnie budują w płytszych wodach swoje gniazda w których odbywają tarła. Jest to jedyny gatunek z rodzaju Benthochromis który występuje i odbywa tarła na płytszych wodach jeziora (od 20 do 50 m głębokości) gdzie pozostałe gatunki zajmują głębokości poniżej 50 metrów do nawet 200 metrów. Przeważnie są to płaskie powierzchnie kamieni na których usypane są kratery mające nawet 50 cm średnicy. Ad Konings podaje dwa typy gniazd: budowane na płaskim kamieniu lub na piaszczystym podłożu (strefa pośrednia, rejony Cape Mpimbwe, Siyeswe Bay, Nkwasi Point i Luagala Point). Dojrzałość płciową w dobrych warunkach osiąga po upływie około dwóch lat, oczywiście ten okres może się nieco różnić. Dymorfizm płciowy u ryb prawidłowo karmionych jest już widoczny w wieku około 8-10 miesięcy. Samce są większe, bardziej wybarwione. Ich płetwy ogonowa, brzuszne i grzbietowa są dłuższe niż u samic i ostrzej zakończone. Dodatkowo samce mają żółte podgardle i połyskują metalicznym kolorem niebieskim. Na tułowiu są widoczne jaśniejsze niebieskawe pręgi. Płetwy brzuszne są czarne. Samica, jak już wspomniano, jest srebrzysta. Podczas tarła i w czasie inkubacji na jej tułowiu pojawiają się duże ciemne plamy. Pokrywy skrzelowe połyskują wówczas metalicznie w kolorze niebieskim. B
Dorosłe B. horii w akwarium odbywają tarło dość regularnie, ale sezonowo. Przed godami samiec przybiera szatę godową. Jego kolory wówczas są bardzo intensywne i dosłownie lśnią. W takim ubarwieniu samiec pływa po całym akwarium, szukając partnerki lub partnerek gotowych do tarła. W tym samym czasie zaczyna kopać dół, który będzie jego rewirem godowym. Średnica takiej budowli u dorosłych samców wynosi ok. 40 cm. Samiec, chcąc zwabić dojrzałą do tarła samicę w rejon dołka, bardzo majestatycznie, powoli krąży wokół niej. Podczas tych zalotów otwiera szeroko pyszczek, stroszy wszystkie płetwy i mocno się wygina. Samica, pokazując, że przyjęła zaloty samca, wpływa do dołka i przysiada na dnie. Wówczas samiec ponownie zaczyna majestatycznie krążyć nad nią, pokazując dalej swoje wdzięki. Następnie samiec zajmuje miejsce przy samicy.
Tarło właściwe zaczyna się po kilku próbnych symulacjach złożenia ikry przez samicę. Samica zawsze zaczyna ten proces od najniższego punktu w dołku, powoli płynąc ku górze, do najwyższego punktu kopczyka. Cofając się samica zbiera ikrę z podłoża. Samiec cały czas ją obserwuje. W przypadku tarła B. hori nie występuje typowe dla pyszczaków krążenie tarlaków po okręgu w celu zebrania ikry i nasienia. Po kilku takich próbach następuje złożenie ikry. Samica wyrzuca od 2 do 4 ziarenek małej ikry. Ikra jest wielkości 1,5-2 mm i jest szarobiała. Następnie szybko i delikatnie samiczka zbiera ikrę z piasku do pyszczka, zasysając ją. Wówczas podpływa do niej samiec i w pobliżu jej otworu gębowego wydala nasienie, które ta delikatnie łapie do pyszczka. Proces ten powtarzany jest kilkakrotnie. Samiec czasami podczas tarła przegania inne ryby ze swojego rewiru. W sumie w moim akwarium samicy udało się zawsze złożyć maksymalnie tylko 10-12 ziarenek ikry! Zważywszy na wielkość samicy, jest to bardzo niewiele. Po tarle samica przesiaduje jeszcze przez jakiś czas w dołku samca, a następnie odpływa. Wykonując energiczne ruchy pyszczkiem, zaczyna ją dotleniać w bardzo dużym worku gardłowym. Przez cienką błonę podgardla widać, jak ikra swobodnie tam wiruje. Samica przybiera ciemniejsze ubarwienie i szuka spokojnego miejsca do dalszej inkubacji ikry. Jeżeli w akwarium jest druga samica gotowa do tarła, dochodzi do kolejnego tarła tego samego dnia. Takie następujące po sobie akty tarła obserwowałem kilkakrotnie.
Wylęg larw w temperaturze 25°C następuje po upływie około 10 dni. Wielkość larw wynosi ok. 8 mm. Są one mlecznobiałe. Obserwacja rozwoju larw i narybku jest trudna. Inkubująca samica na początku nie pobiera pokarmu. Lepiej jest przez ok. pięć dni lub więcej nie karmić ryb, ponieważ istnieje ryzyko połknięcia ikry przez samicę. Po upływie tygodnia samiczka zaczyna delikatnie wyłapywać drobiny pokarmu unoszące się w toni wodnej. Od tego momentu zaczynamy karmić ryby najdrobniejszymi pokarmami. Wraz z upływem czasu samica pobiera coraz większe ilości pokarmu. Okres inkubacji jest długi i wynosi ponad 30 dni (zdarzają się okresy dłuższe wynoszące nawet 2 miesiące). Sugeruje się, że tak długi okres inkubacji stanowi strategię obronną młodych ryb przed drapieżnikami żywiącymi się typowo rybami. Po zakończeniu inkubacji ilość narybku jest znikoma i wynosi od 1 do 4 sztuk stosunkowo dużego narybku.
Podczas wychowywania larw i narybku u B. horii obserwujemy ciekawe zjawisko. Samica co pewien czas pobiera z powierzchni wody powietrze i później je nosi w pyszczku. Zachowanie takie obserwujemy u samic również przed okresem rozrodu. Zjawisko „noszenia” powietrza w pyszczku obserwujemy tylko u samic, samce nie noszą w pyszczku bąbli powietrza. Narybek mniej więcej po 12 dniach od tarła ma ok. 10-11 mm długości, a po 30 dniach między 2,5 a 3 cm długości i charakteryzuje się srebrnym ubarwieniem, podobnym jak u samic (dane zebrane w Internecie analizując zdjęcia narybku wyhodowanego sztucznie w inkubatorze). Podczas inkubacji narybku samica pobiera drobny pokarm z toni wodnej, który jest przyswajany również przez młode rybki. Po wypuszczeniu młode mogą mieć problem z normalnym pływaniem, tzn. pływają głową mocno skierowaną w dół, ale po kilku dniach przyjmują już normalną pozycję. Na ich tułowiu mogą początkowo występować ciemne plamy. Po około 6 miesiącach długość młodych osobników B. horii może osiągać ok. 7-8 cm.
Pewniejszy efekt hodowlany uzyskamy wówczas, gdy na początku inkubacji nie będziemy niepokoić samicy w zbiorniku ogólnym. Należy zadbać o ograniczenie ruchu w pobliżu akwarium oraz spokój współmieszkańców w akwarium (duża płochliwość, typowe nerwowe zachowania stada podczas niepokoju). Może również zdarzyć się, że samica, wypuszczając pęcherzyk powietrza, razem z nim wyrzuca inkubowaną ikrę.
Choroby
Hodując B. horii przez kilka lat, nie spotkałem się z większymi problemami natury zdrowotnej. Nie spotkałem się z jakimikolwiek problemami jelitowymi, które są dość częste w przypadku chowu np. trofeusów. Najczęściej występujące schorzenia, jakie obserwowałem u B. horii, miały charakter uszkodzeń mechanicznych o dekoracje w akwarium (otarcia, delikatne rany na skórze) wywołane stresem i gwałtowną ucieczką. Podanie soli niejodowanej po podmianie wody w dawce 2 łyżki stołowe/100 l wody przyspieszało gojenie się ran i regenerację naskórka.
Podsumowanie
Benthochromis horii należy do bardzo atrakcyjnie ubarwionych i spokojnych ryb. Są to niewątpliwie zalety, które w połączeniu z ciekawym zachowaniem rozrodczym stanowią interesujący obiekt do obserwacji, które nam jako akwarystom dają dużo niezapomnianych chwil przed akwarium. Dlatego też gorąco zachęcam do poznania tego stosunkowo nowego gatunku w naszych zbiornikach. B
Literatura:
Konings A., 2002. Pielęgnice – moja pasja. Cichlid Press – Tigra System Polska, Piaseczno
Konings A., 2019. Tanganyika Cichlids in their natural habitat. 4th Edition. Cichlid Press, St. Leon-Rot
Takahashi T., 2008, Description a new cichlid fish species of the genus Benthochromis (Perciformes: Cichlidae) from Lake Tanganyika, Journal of the Fish Biology, 72: 603-613.
Internet:
www.mchportal.com (artykuł Paolo Salvagianiego „Breeding Benthochromis tricoti”, 2005)
tanganyika-cichlids.com/benthoch.htm
tanganyika-cichlids.com/bentho2.htm
www.tanganyika.si
www.cichlidae.com/
www.theaquariologist.com
Systematics of Tanganyika cichlid fishes (Teleostei: Perciformes), Ichtyological Research, Tetsumi Takahashi, 2003. (Volume 50, Number 4 / November, 2003)
Eric Genevelle : http://www.destin-tanganyika.com
