Glony są grupą samożywnych (z pewnymi wyjątkami) organizmów,
bardzo prosto zbudowanych . Glony nie stanowią grupy systematycznej, są grupą
życiową.
W skład glonów wchodzi dziewięć gromad; dziesiąta , warunkowo jest zaliczana
do glonów (ze względu na ekologie) i stanowią ją sinice.
Glony dość często występują również w akwarium. Najczęściej spotykanymi glonami
w akwarium są:
- sinice (Cyanophyta), do nich zaliczamy często spotykane w akwarium cyjanobakterie;
- zielenice (Chlorophyta);
- krasnorosty (Rhodophyta);
- okrzemki.
Warunki które sprzyjają pojawianiu się glonów to światło jako
podstawowy czynnik ich rozwoju. Najwięcej światła potrzebują zielone glony,
min. zielenice, sinice. Dlatego też należy bardzo umiejętnie dobierać rodzaj
świetlówek i ich moc do danego zbiornika. Nadmiar światlą spowoduje bardzo szybkie
pojawienie się tych glonów i ich rozwój. W zbiornikach naturalnych poszczególnym
grupom glonów przypisywana jest głębokość i można je np. rozpoznać po kolorze
(np. brunatne okrzemki występują najgłębiej gdzie jest najmniej światła). Ma
to związek z przenikaniem fal świetlnych. W akwarium światło dociera z różnych
źródeł i o różnych charakterystykach barwnych na stosunkowo małej głębokości
i powierzchni. Powoduje to przeważnie rozwój glonów zielonych. Wymagania takie
mają również rośliny w akwarium.
Innym czynnikiem wpływającym na rozwój glonów są stężenia fosforanów, azotanów,
temperatura, ruch wody, odczyn pH (w wodzie zasadowej trudniej jest zwalczać
glony ponieważ konkurencja dla glonów jakimi są rośliny słabiej rosną w wyższym
pH).
Masowy rozwój glonów ma znaczący wpływ na gwałtowne zmiany parametrów wody w
akwarium, tlenu oraz dwutlenku węgla co z kolei ujemnie wpływa na same ryby.
Niektóre gatunki glonów (Anabena, Aphanizomenom, Microcystis) mogą wydzielać
trujące dla ryb toksyny które są wchłaniane przez skrzela, a substancje zawarte
w komórkach glonów działają w przewodzie pokarmowym.
Należy jednak pamiętać, że pewna ilość odpowiednich glonów w tak małym ekosystemie
jakim jest akwarium jest pożądana i nie należy ich całkowicie usuwać. Ich kontrolowana
obecność wpływa korzystnie na przebieg procesów biologicznych zachodzących w
zbiorniku z rybami.
Zielone kożuchy w akwarium – cyjanobakterie
Skwalifikowanie cyjanobakterii jest nieco kłopotliwe. To bardzo szybko rozrastające
się organizmy i należy je obecnie traktować jako bakterie. Potrafią w sprzyjających
warunkach błyskawicznie opanować cały zbiornik. Są jednymi z pierwszych glonów
które mogą pojawić się w nowo założonych zbiornikach.
W akwarium można je łatwo rozpoznać po tworzących się zielonych, śliskich „kożuchach”
na podłożu, roślinach i dekoracjach o nieprzyjemnym zapachu. Powłoka złożona
z tych organizmów może mieć zabarwienie szaro- niebieskie. Mogą stanowić zagrożenie
dla ryb, szczególnie dla narybku ponieważ zużywają duże ilości tlenu oraz mogą
wydzielać do wody toksyczne substancje. Nie przyczepiają się do podłoża i można
je łatwo usunąć mechanicznie.
Przyczyny pojawiania się w akwarium:
Zbyt świeży zbiornik z nieustabilizowaną florą bakteryjną (cykl azotowy), zbyt
mocne oświetlenie, złe parametry wody (zbyt duża ilość fosforanów i azotanów)
Zwalczanie:
U suwanie mechaniczne, podmiany wody (pierwsza podmiana większa), ograniczenie
oświetlenia do minimum lub całkowite wyłączenie na kilka dni, nie nawożenie
zbiornika, ograniczenie karmienia ryb. W krajnych przypadkach podanie do wody
Sera Baktopur Direct.
Zielenice
Jest to chyba najbardziej liczna grupa glonów. Do tej grupy
glonów zaliczamy bardzo popularne w akwarium glony nitkowate (skrętnica) oraz
„zielone kule” – gałęzatki. Jednokomórkowe zielenice powodują często w akwarium
zakwit wody o kolorze zielonkawym lub wielokomórkowe tworzące duże skupiska
długich, cienkich „nitek” przyczepiających się do dekoracji w akwarium, roślin.
Stanowią bardzo poważną konkurencję pokarmową dla roślin.
Innymi formami zielenic pod względem budowy zewnętrznej są glony o wyglądzie
pojedynczych, zielonych kropek, plamek na szybach, kamieniach, filtrach i dekoracjach
w akwarium. Rozwijają się bardzo szybko w zbiornikach dość silnie oświetlonych
oraz o dużej ilości składników mineralnych , azotu, fosforu. W tym momencie
powstaje ciekawa „walka” roślin zielonych naczyniowych” z zielenicami. Te drugie
„atakują” jako pierwsze. Ponieważ posiadają większa zdolność do szybkiego przyswajania
dużych porcji związków odżywczych i przez to szybciej dochodzi do reprodukcji,
Ale rośliny naczyniowe produkują specjalne substancje ograniczające rozwój glonów
i wówczas to rośliny przejmują dominującą role w walce o pożywienie.
Przyczyny powstawania zielenic w akwarium: zbyt duże warunki świetlne, zła higiena
zbiornika, przekarmianie ryb, zachwianie równowagi biologicznej. W dojrzałych
zbiornikach rzadko dochodzi do pojawiania się zielenic np. nitkowych w akwarium,
chyba że zaczniemy niepotrzebnie dokarmiać rośliny nawozami w niekontrolowany
sposób.
Przyczyna: niezbyt dobrze dobrane oświetlenie, zbyt mała ilość
związków pokarmowych przyswajana przez rośliny
Zwalczanie:
Ryby roślnożerne, usuwanie mechaniczne, wspomaganie wzrostu roślin szybko rosnących,
ograniczyć oświetlenie, kontrolować parametry wody.
Inny rodzaj glonów nitkowatych:
Krótkie zielone glony nitkowate na liściach, szybie i dekoracji.
Przyczyną pojawienia się zielenic w akwarium może być zbyt mała ilość roślin
szybko rosnących oraz złe oświetlenie. W walce z tymi glonami mogą być pomocne
min. glonojady
Glony pędzelkowe – krasnorosty (min. szantrasja Chantransja sp.)
Wyspecjalizowana grupa glonów należąca do królestwa roślin.
Oprócz chlorofilu jako barwnika zawierają również inne barwniki, czyli czerwoną
fikoerytrynę i niebieską fikocyjaninę. Taki skład nadaje tym glonom charakterystyczną,
dość ciemną barwę (od ciemnozielonej do brązowej).
W akwarium krasnorosty bardzo łatwo możemy zidentyfikować po wyglądzie. Ten
rodzaj glonów przypomina kępki pędzelków umieszczonych na roślinach, kamieniach
lub innych dekoracjach w zbiorniku.
Przyczyna:
Do akwarium mogą dostać się poprzez przyniesienie ich z roślinami lub wpuszczanie
wody ze strzępkami glonów z innego akwarium. Pojawianiu się ich również sprzyjają
rzadkie podmiany wody (tzw. „stara woda”), złe oświetlenie, silny ruch wody
w zbiorniku oraz podwyższone ilości fosforanów i azotanów wodzie.
Zwalczanie:
Walka z krasnorostami może być trudna, ponieważ jest to dość odporny glon. Na
pewno w zbiorniku z gatunkami tanganickimi pomocne nam będą ryby preferujące
dietę roślinną. Dodatkowymi czynnikami które będą nam pomagać zwalczać ten rodzaj
glonów to regularne podmiany wody oraz posadzenie w akwarium roślin szybko rosnących.
Należy również usuwać zarażone liście roślin oraz usuwać glony mechanicznie
z dekoracji akwarium.
Brunatny nalot – okrzemki
Okrzemki należą do glonów jednokomórkowych, tworzących czasami
kolonie. Każda komórka otoczona jest krzemionkową ścianką. Występują w środowisku
wodnym i mocno wilgotnym. Okrzemki, podobnie jak brunatnice, mają kolor złocisto-brązowy.
Wynika to z obecności fukoksantyny w komórkach barwnikowych.
W akwarium okrzemki pojawiają się zazwyczaj w miejscach słabo oświetlonych lub
w przypadku świeżo założonego akwarium. W tym drugim przypadku są to jedne z
pierwszych organizmów pojawiających się w nowym zbiorniku. Przy prawidłowym
oświetleniu dość szybko okrzemki znikają i w ich miejsce pojawiają się zielenice.
Mogą również rozwijać się na liściach roślin powodując ich słabszy wzrost lub
nawet zamieranie.
Przyczyna:
Słabe oświetlenie, dojrzewające świeże akwarium, wysoki poziom krzemu w wodzie
Zwalczanie:
Zwiększenie oświetlenia. Okrzemki chętnie są zeskrobywane przez roślinożerne
gatunki ryb np. Petrochromis, Tropheus, Simochromis diagramma, Eretmodus cyanostictus.
Zakwit wody
W akwarium może również dojść do zakwitu wody. Taki stan następuje
wówczas gdy w wodzie dojdzie do masowego rozwoju mikroskopijnych organizmów
którymi są również glony (fitoplanktonu – sinic, okrzemek, zielenic, wiciowców
i in). Zakwit wody może przyjmować dwa kolory wody, zielony świadczący o nadmiernym
rozwoju się pojedynczych komórek glonów lub biały świadczący o nadmiernym rozwoju
wiciowców i orzęsków.. Warunkiem do powstania zakwitu jest odpowiednia temperatura,
ilość światła, fosforu i substancji odżywczych, zaburzenia cyklu biologicznego
wywołanego np. stosowaniem leków. Taki proces może świadczyć o zachwianiu równowagi
biologicznej w zbiorniku. Dłużej utrzymujący się zakwit wody może doprowadzić
do powstania deficytu tlenowego i śnięcia ryb. Bardziej szkodliwy dla ryb jest
zakwit sinicowy (wydzielanie toksyn) niż zielenicowy.
Zakwit wody może się pojawić w świeżo założonych zbiornikach lub w „przenawożonych”
akwariach o silnym oświetleniu.
Przyczyny:
Nadmiar azotanów, fosforanów, silne oświetlenie/nasłonecznienie, duża ilość
substancji odżywczych nie pochłaniana przez rośliny wyższe oraz w przypadku
pierwotniaków procesy gnilne w akwarium (np. resztki pokarmy, padnięte ryby),
substancje chemiczne znajdujące się w wodzie (niewłaściwe tworzywo do wykonania
filtrów, gąbek, wkładów filtracyjnych, niewłaściwe podłoże, alkohol, cukier)
Zwalczanie:
Częste podmiany wody (nawet do 50%, mniejsze nie maja sensu), zmniejszenie oświetlenia,
sprawdzenie i usunięcie środowisk gnilnych oraz bardzo sprawna filtracja, silny
ruch wody przy powierzchni wody.
Zakwit wody można również usunąć za pomocą lampy UV o odpowiedniej mocy, ale
ja osobiście tego sposobu nie polecam. Pomaga ona usunąć skutek, a nie przyczynę.
Użycie lampy UV ma również czasami niekorzystny wpływ na inne mikroorganizmy,
które są pożyteczne w akwarium. Mając na uwadze plusy i minusy stosowania takich
urządzeń w akwarystyce ja osobiście kwestię używania lampy UV w zbiorniku traktuję
indywidualnie i pozostawiam to osobistej ocenie każdego akwarysty.
Wykaz rodzin cyjanobakterii i glonów występujących w jeziorze Tanganika:
Chroococcaceae
Michrochateae
Nostoceae
Oscillotoriaceae
Rivulariceae
Scytonemateae
Desmidiaceae
Mesotaeniaceae
Chlamydomonadaceae
Chlorellaceae
Chlorococcaceae
Coccomyxaceae
Distyosphaeriaceae
Hydrodictyaceae
Mitcractniaceae
Oedogoniophyceae
Oocystaceae
Achnanthacea
Coscinodiscaceae
Diatomaceae
Epithemiceae
Eunotiaceae
Naviculaceae
Naviculaceae
Niztschiaceae
Surrirellaceae
Rhizosoleniaceae
Thalassiosiraceae
Chromulinaceae
Chrysamoebaceae
Dynobriaceae
Monosigaceae
Ochromonadaceae
Rhizomastigaceae
Salpingoecaceae
Synuraceae
Cryptomonadaceae
Kathablepharidaceae
Gymnodiniaceae
Peridinieae
Prymnesiaceae
Euglenaceae
Wykaz gatunków roślin występujących w jeziorze Tanganika:
Chara brachypus
Chara brachypus var. tanganyikae
Chara zeylanica
Nitella mucronata
Cladophora crispata
Cladophora inconspicua
Riccia fluitans
Ricciocarpus natans
Equisetum ramosissimum
Ceratopteris cornuta
Azolla nilotica
Azolla pinnata var. Africana
Marsilea coromandelina
Marsilea diffusa
Marsilea minuta
Burnatia enneandra
Limnophyton obtusifolium
Pistia stratiotes
Commelina nodiflora
Cyperus alopecuroides
Cyperus alternifolius
Cyperus articulatus
Cyperus haspan
Cyperus laevigatus
Cyperus latifolius
Cyperus maculatus
Cyperus papyrus
Cyperus richardii var. angustior Steudel
Fimbristylis complanata
Fimbristylis exilis
Fuirena glomerata
Fuirena pachyrrhiza
Kyllinga buchananii
Pycreus mundtii
Hydrilla verticillata
Ottellia lancifolia
Ottelia scabra
Ottelia ulvifolia
Vallisneria aethiopica
Lemna paucicostata
Spirodela polyrhiza
Najas horrida
Najas marina sp. Armata
Echinochloa crus-pavonis
Echinochloa pyramidalis
Echinochloa nubica
Hemarthria natans
Leersia hexandra
Oryza barthii
Phragmites mauritianus
Vossia cuspidate
Potamogeton filiformis
Potamogeton pectinatus
Potamogeton schweinfurthii
Hygrophyla auriculata
Ageratum conyzoides
Conyza stricta
Erlangea vernonioides
Ethulia conyzoides
Gnaphalium luteo-album
Senecio abyssinicum
Spilanthes acmella
Ceratophyllum demersum
Myriophyllum spicatum
Utricularia exoleta
Utricularia inflexa
Utricularia stellaris
Nymphaea Calliantha
Nymphaea capensis
Nymphaea coerulea
Nymphaea lotus forma
Nymphaea mildbroedii
Nymphaea ovalifolia
Ludwigia stolonifera
Polygonum senegalense
Polygonum setosolum
Polygonum pulchrum
Trapa natans var. bispinosa
Phyla nodiflora
Literatura:
Diana Walstad, Rośliny w akwarium. Ekologia roślin wodnych dla akwarystów,
wyd. Oriol, 2007.
Andrzej Sieniawski, Akwaria roślinne w stylu holenderskim, wyd. Galaktyka, 2005.
Zbigniew Podbielkowski, Glony, wyd. WSziP,1978.
Internet:
Forum Klubu Miłośników Tanganiki (tematy):
https://klub-tanganika.pl/forum/viewtopic.php?t=524
https://klub-tanganika.pl/forum/viewtopic.php?t=1036
https://klub-tanganika.pl/forum/viewtopic.php?t=799
https://klub-tanganika.pl/forum/viewtopic.php?t=1879
https://klub-tanganika.pl/forum/viewtopic.php?t=1867
http://www.destin-tanganyika.com/Flore-Faune-Tanganyika/index.htm
http://planta.aquariana.cz/galerie.htm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Glony
http://www.glony.republika.pl/
http://nyzio.com
http://www.nurkomania.pl/flora_rogatek_sztywny.htm
http://akwa-mania.mud.pl/rosliny/valiseria.html
http://www.roslinyakwariowe.pl/baza/
Autorzy zdjęć:
Krzysztof Mrzygłód – Fazi64;
gismo;
Lechosław Łątka – rufus.
