Tropheus to endemiczny rodzaj gatunków wyspecjalizowanych pyszczaków, glonożerców z jeziora Tanganika. Ryby można spotkać w kamienistej przybrzeżnej strefie, która jest najczęściej gęsto porośnięta glonami. Niewielka odległość od tafli wody powoduje, że miejsca te charakteryzują się dobrym nasłonecznieniem i silnym napowietrzeniem. Większość trofeusów występuje na głębokości od 4 do 8 metrów. Wyjątek tu stanowi Tropheus duboisi, który żyje na głębokościach od 7 do 15 metrów. Na północ od miejscowości Kalambo przedstawicieli rodzaju Tropheus spotykano nawet na głębokości 20 metrów. Powodem takich zachowań jest duża przejrzystość wody, dzięki temu na takiej głębokości mogą rozwijać się glony (H.J. Herrmann). Wśród skał znajdują one schronienie, jak również są to miejsca odbywania tareł. Gatunek ten raczej przywiązany jest do określonego obszaru skalistego dna i nie występują wędrówki ryb (wyjątek stanowi T. duboisi). Obszary występowania gatunków rozdzielone są pasami piaszczystego dna, ciągnącymi się do 10 kilometrów wzdłuż brzegu jeziora. Powoduje to powstanie lokalnych form barwnych w obrębie rodzaju Tropheus.
| Systematyka | |
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | promieniopłetwe |
| Rząd | okoniokształtne |
| Rodzina | pielęgnicowate |
| Rodzaj | Tropheus |
| Gatunek | pielęgnica brabancka Moora |
| Nazwa systematyczna | |
| Tropheus moorii | Boulenger, 1898 |
George Boulenger (1858-1937) Źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/George_Albert_Boulenger Klasyfikacja gatunków ryb z rodzaju Tropheus jest dość utrudniona ze względu na odkrywane jeszcze nowych odmian barwnych oraz przebiegający stale proces różnicowania się tych ryb. Poniżej przedstawiono kilka propozycji systematyki które można było spotkać w literaturze akwarystycznej i niektórych opracowaniach w ciągu kilkunastu ostatnich lat. Oczywiście są to informacje zebrane w celu pokazania jak zmieniała się klasyfikacja rodzaju Tropheus. Nie pokazują one obecnego stanu rzeczy który nie jest do końca wyjaśniony i prace w tym temacie cały czas trwają. Mam nadzieję, że takie przedstawienie zmian w systematyce rodzaju Tropheus ułatwi akwarystom „poruszanie” się w starszej literaturze akwarystycznej dotyczącej tematyki tych ciekawych ryb.
W początkowym okresie wyróżniano pięć gatunków:
- Tropheus brichardi –Nelissen i Thys, 1975 r.
- Tropheus duboisi – Marlier,1959 r.
- Tropheus moorii– Boulenger, 1898 r.
- Tropheus polli– Axelrod, 1977 r.
i jeden podgatunek
- Tropheus moorii kasabe – Nelissen ,1977 r .
Na podstawie badań morfologicznych i analizy DNA stwierdzono następnie, że w tym rodzaju można wyróżnić 8 odrębnych gatunków:
- Tropheus moorii( syn.Tropheus kasabae)
- Tropheus annectens (syn.Tropheus polli)
- Tropheus brichardi
- Tropheus sp. Red
- Tropheus sp. Black
- Tropheus sp. Ikola
- Tropheus sp. Mpimbwe
- Tropheus duboisi
W literaturze fachowej można spotkać jeszcze inne propozycje klasyfikacji rodzaju Tropheus.
- Klasyfikacja według Poll’a:
- Tropheus brichardi
- Tropheus duboisi
- Tropheus kasabae
- Tropheus moorii
- Tropheus polli
- Klasyfikacja według H.J.Herrmann’a:
- Tropheus brichardi
- Tropheus duboisi
- Tropheus moorii
- Tropheus sp. aff moorii (T.sp.black)
- Tropheus polli
- Tropheus annectens
Po klasyfikacji Herrmann’a okazało się, że T. annectens i T. polli to odmiany jednego gatunku, które powstały około 50 000 lat temu. Populacja praprzodków tych ryb została rozdzielona i ewoluowała niezależnie na wschodnim i zachodnim brzegu jeziora.
Klasyfikacja według Ad’a Konings’a:
- Tropheus brichardi
- Tropheus mpimbwe
- Tropheus duboisi
- Tropheus sp.black
- Tropheus sp.ikola
- Tropheus sp.red
- Tropheus moorii
- Tropheus annectens
Ad Konings z gatunku T.moorii wyróżnił T.sp. red, charakteryzujące się czerwonawą barwą ciała, ponadto z T.sp. black wyodrębnił odmianę Ikola jako odrębny gatunek. Z gatunku T.brichardi wyróżnił jako nowy gatunek T. mpimbwe. T. polli i T. annectens połączył w jeden gatunek .
Ostatnia klasyfikacja została opracowana przez Petera Schupke obejmuje ona podział rodzaju Tropheus na kilkanaście linii genetycznych, opisujących poszczególne gatunki, podgatunki i odmiany. Również ten podział jest różnie odbierany przez znawców tematu.
W warunkach naturalnych pyszczaki te, jak już wcześniej wspomniano, przebywają w pobliżu kamienistych obszarów, gdzie mają schronienie, duże ilości pokarmu (glony) oraz odbywają tarła. Proces rozmnażania u tego rodzaju pielęgnic przebiega inaczej niż u innych pyszczaków. Tarło może odbywać się w kilku różnych miejscach , które znajdują się na terytorium dominującego samca w stadzie. W warunkach hodowlanych jest to jedyny okres, gdy dominujący samiec jest agresywny wobec innych młodych samców. Ikra składana jest na twardym podłożu. Samica wydala po jednym, dużym ziarenku ikry, które następnie zbiera do pyska. Liczba tych ziaren dochodzi do 20 sztuk, oczywiście jest to sprawa indywidualna, zależna od predyspozycji samicy. Wysoka specjalizacja rozrodcza ryb z rodzaju Tropheus polega na tym, że jaja ikry są duże (około 5mm średnicy), zaopatrzone są w bardzo duży woreczek żółtkowy, przez co ich cykl rozwojowy jest dłuższy niż u innych pyszczaków, które składają ikrę o mniejszej średnicy, ale w większej ilości. Narybek Tropheus, który samodzielnie opuszcza jamę gębową samicy ma wielkość około 7 mm i jest zdolny do samodzielnego pobierania pokarmu. Ciekawostką jest to, że pierwszy drobny pokarm młode rybki pobierają już w pysku matki.
Gatunek Tropheus moorii – opis gatunku
Gatunek Tropheus moorii nazywany jest niekiedy pielęgnicą brabancką Moora. Pierwsze żywe okazy tego pyszczaka zostały złowione w 1956 r. (była to rasa żółto-czerwona). W roku 1959 na podstawie obserwacji poznano 5 ras (form) barwnych, pochodziły one głównie z północnej części jeziora (Zair, obecnie Demokratyczna Republika Konga). Dokładne badania przeprowadzone przez francuskiego ichtiologa G. Maliera doprowadziły do stwierdzenia, że Tropheus moorii występuje w czterech różnobarwnych odmianach, uznanych przez niego, a później przez G. Freyera i T.D. Hesa za rasy geograficzne. Marlier wyróżnił następujące odmiany: czarną, żółtą, pomarańczową i czerwoną. Dorosłe osobniki odmiany czarnej były ubarwione brązowo-czarno, a tęczówka oka posiadała wąskie pomarańczowo-czerwone obrzeżenie. Pozostałe odmiany były również brązowo-czarne, z tym że odmiana pomarańczowa charakteryzowała się pomarańczowo-czerwoną pręgą, biegnącą od środkowej części grzbietu do brzucha. Odmiana żółta posiadała podobną pręgę, lecz o rozmytym konturze, barwy złocisto-żółtej, która przebiegała bardziej w przedniej niż w tylnej części ciała . U odmiany czerwonej pręga była przewężona w części środkowej, jej górna część, wchodząca lekko na płetwę grzbietową była żółta, a dolna wiśniowo-czerwona.
W 1962 roku liczba znanych form wzrosła o cztery, znalezione w Burundii. W latach 70-tych i 80-tych prowadzone poszukiwania i badania w południowej części jeziora (Zambia) oraz na wschodzie (Tanzania), spowodowały odkrycie ponad 20 nowych ras barwnych .Do tej pory przyjmuje się, że jest znanych ponad 70 odmian barwnych Tropheus moorii.
Cechą form północnych jest z reguły obecność jednej wyraźnej, barwnej pręgi – pasa (np. Bemba, Ikola, Kiriza) lub pojedyńczych dużych plam jednokolorowych (np. Bulu Point) na ciemnym tle (czarno-brązowym). Natomiast u form południowych ubarwienie jest bardziej różnorodne. Występują u tych odmian liczne, wąskie pręgi na całym ciele (szczególnie widoczne u młodych osobników), pojedyncze barwne „rozmyte” plamy w środkowej części tułowia. Charakterystyczną cechą ubarwienia tych ras jest również występowanie drobnych wzorów na głowie oraz kolorowych punktów na płetwach (niektóre odmiany, płetwa grzbietowa i odbytowa).
Ciało trofeusów charakteryzuje się wysokim grzbietem i jest lekko spłaszczone po bokach. Głowa jest krótka i wysoka. Posiada szeroki pysk i otwór gębowy skierowany w dół. Samiec jest większy od samicy. Jego tułów jest masywniejszy, smuklejszy i w partii brzusznej posiada lekko zapadniętą linię. Na płetwie odbytowej występują wyraźne atrapy jajowe. Samica w odróżnieniu od samca jest krępa, w partii brzusznej bardziej wypełniona. Czasami mogą wystąpić u niej na płetwie odbytowej małe, słabo zaznaczone atrapy jajowe. Do określania płci może posłużyć nam porównanie otworów genitalnych samca i samicy. U obu płci są to dwa punkty w dolnej części podbrzusza. U samicy są wyraźnie większe, przed tarłem otwór moczopłciowy (zakończenie gruczołu płciowego, położonego bliżej płetwy odbytowej) przybiera kształt krótkiej, grubej rurki. Są to pierwszorzędowe cechy płciowe. Cechami drugorzędowymi, które mogą być pomocne przy określaniu płci są : wcześniejsza zmiana ubarwienia u młodych samców na charakterystyczne dla ryb dorosłych (szczególnie widoczne u form południowych), pojawienie się większej fałdy skórnej na górnej wardze u samca niż u samicy.
Tropheus moorii prezentuje ciekawe zachowanie społeczne. Ryby te żyją, jak wcześniej wspomniano, w stadach. W obrębie takiej grupy ustala się odpowiednia hierarchia, na skutek wcześniej rozgrywanych walk między dojrzałymi samcami w stadzie. Dominujący samiec obiera rewir w obrębie wybranego przez siebie miejsca. Japoński ichtiolog Kawamura wyróżnił dwa typy terytoriów u Tropheus moorii: terytorium indywidualne osobnika i terytorium pary. Pierwszy typ zajmuje powierzchnię ok. 0,3 do 0,8 m2. Drugi typ jest zwykle 3-4 razy większym od poprzedniego. Na granicach tych terytoriów obserwowano walki z intruzami, prowadzone tylko przez dominującego samca. Do wybranego rewiru, samiec zwabia samicę. Czasami podczas takich zalotów w grupie dochodzi do walk między samcami. W młodym stadzie może się zdarzyć, że w walkach o dominację, udział mogą brać również silne, dominujące samice. Stan taki trwa dość krótko i po pewnym czasie hierarchia w stadzie się normuje. Agresywne zachowanie dominujących samców, łagodzone jest przez odpowiednie, uległe zachowanie słabszych, zdominowanych osobników. Jest to swoisty “taniec poddańczy” (złożenie płetw, pokazywanie brzucha, utrata jaskrawych kolorów, drganie ciała i odpłynięcie). Zachowania terytorialne w naturze mają charakter łagodny, inaczej przedstawia się sytuacja w akwarium. Broniąc swojego terytorium dominujące samce wysyłają sygnały w kierunku intruza ostrzegając go że wkroczył na jego obszar . Barwy dominujących samców stają się bardziej intensywne, płetwy ich są nastroszone. Słabszy osobnik widząc takie zachowanie odpływa, ruchami drgającymi tułowia sygnalizuje swoją uległość. Udaje się w inne miejsce, chroniąc się przed pobiciem, a czasem nawet śmiercią. W momencie spotkania się dwa rywalizujące ze sobą samce krążą dookoła siebie, ocierają się. Podczas kolejnych starć ryby atakują się pyskami. Zaczepiają się wtedy pyskami, wzajemnie sobą potrząsając. W czasie takich walk mogą uszkodzić sobie górne wargi pyska dłutowatymi zębami, szczególnie w miejscu miękkich fałd skórnych nad szczękami. Są to walki m.in. o dominację w stadzie, samice, rewir, pokarm na skałach. Po walce samce rozczepią się, pływają wokół siebie, uderzają się w boki. Często po takich utarczkach ryby tracą część łusek na bokach i widoczne są rany. W jeziorze bite osobniki ratują się ucieczką w inny rewir, w szczeliny skalne, między kamieniami. Tam też dochodzi do regeneracji sił zdominowanego osobnika. W akwarium nie ma takiej możliwości. Dlatego też często walczące ze sobą samce dążą do wyeliminowania słabszego (śmierć jednego z nich). Nie ma skutecznego sposobu na uniknięcie takich zdarzeń. Każdy hodowca trofeusów jest zmuszony podejść do tego problemu indywidualnie, bo warunki hodowli ryb również są indywidualne! Zależą one od kilku czynników, m.in. wielkość zbiornika, liczebność stada, urządzenie zbiornika, proporcje samców do samic, kondycji poszczególnych osobników. Znany niemiecki hodowca i miłośnik trofeusów – H.J. Herrmann proponuje, na okres rozrodu rozdzielenie stada. Inny sposób jaki proponuje, to odpowiedni dobór proporcji samców do samic (1 samiec- ok. 10 samic). Zaleca również trzymanie każdego gatunku (odmiany) oddzielnie. Podaje przykład potwierdzający tą regułę. W zbiorniku 500 litrowym trzymał ok. 25 sztuk T.sp. black- Bulu Point. Nie było żadnych problemów. Za każdym razem, kiedy jeden samiec chciał dominować, był natychmiast odławiany. Pozostałe samce mogły odpocząć i poczuć się równouprawnione. Po ponownym wpuszczeniu dominanta hierarchia stada była odbudowana, inne samce nie pozwalały mu przyjąć ponownej pozycji dominującej. Kiedy łączył kilka odmian razem, zawsze znalazł się osobnik innej odmiany o dominującym charakterze. H.J. Herrmann jako receptę na sukces w hodowli Tropheus moorii zaleca założenie 600 litrowego akwarium, do którego wpuszczamy ok.20-30 młodych osobników, które będą razem dorastać, same sobie ustalą hierarchię w stadzie. Kiedy dorosną wspólnie, nie będą konfliktowe. Propozycja układu płci: 1 samiec – 10 samic lub 2 samce – 15 samic. Ryby te mając silne poczucie terytorializmu, w naturze mniej zaznaczone, w akwarium stają się bardziej terytorialne i agresywne. W takim przypadku poleca on łączenie ryb o charakterze dominującym z rybami o charakterze ustępującym. Z Tropheus moorii dobrze komponują gatunki ryb z rodzaju Petrochromis (mniejsze gatunki) lub gatunek Eretmodus cyanostictus. Wracając do problemów związanych z terytorializmem pielęgnic jeziora Tanganika należy stwierdzić, że warunki zezwalające na wytworzenie takiego stanu w warunkach hodowli akwariowej są złożone. Hierarchia w akwarium nie jest przechodnia tzn. że jeżeli osobnik X przepędza osobnika Y i osobnik Y przepędza Z to nie znaczy, że osobnik X przepędza Z. Ponadto nie wszystkie ryby pozostają do siebie w stosunku “stałego przepędzania”. Czasem osobnik X może przepędzić osobnika Y , ale i być przez niego przepędzonym. Oznacza to, że ryby zajmują równorzędną pozycję w stadzie. Skutki istnienia hierarchii nie są groźne dla życia ryb do momentu, kiedy ryba podporządkowana nie sprzeciwi się istniejącemu porządkowi. Jedną z metod przeciwdziałania takiej sytuacji jest osłabienie terytorializmu poprzez umieszczenie w jednym akwarium wielu ryb z dużą ilością jednakowej wielkości samców. Należy unikać budowania wielu kryjówek przy małej obsadzie ryb. Unikniemy wtedy wyodrębnienia się naturalnych rewirów i nadmiernej płochliwości ryb. Stado w akwarium powinno być możliwie stałe, bezwzględnie nie należy wpuszczać osobników silnych i dużych do akwarium gdzie panuje już ustalona hierarchia. Jak wcześniej wspomniano najlepiej jest, gdy do zasiedlonego już zbiornika wpuścimy młode osobniki, na tyle duże że nie będą zjedzone i które nigdy wcześniej nie dominowały. Takie działanie pozwoli na podporządkowanie się wszystkim mieszkańcom i po pewnym czasie zostaną przyjęte do stada. Ryby wpuszczamy nocą i dobrze jest zmienić nieco urządzenie akwarium.
Tropheus moorii należy do grupy pielęgnic, gdzie na jednego samca przypada kilka samic (układ haremowy). Ryby te należą do pyszczaków, gdzie ikra i narybek inkubowane są przez rodzica w pysku. W przypadku T. moorii jest to samica. Dominujący samiec broniąc swojego terytorium, jednocześnie stara się o względy przepływających w pobliżu samic. Zachęca je drżeniem i falowaniem swojego ciała, podążając do centralnej części rewiru. Część samic zignoruje zaloty samca, zainteresowane będą tylko samice gotowe do tarła. Początkowa faza zalotów przybiera formę tańca, podczas którego samiec krąży wokół samicy. Następnie ryby kręcą się w koło nad kamieniem lub innym podłożem, np. piasek. Przypomina to odbywanie się tarła. Takie zaloty mogą trwać kilka dni, po których następuje właściwe tarło. Przebieg tarła jest typowy dla pyszczaków. Ryby obracają się nad podłożem (przeważnie jest to kamień) w ten sposób, że ich pyski znajdują się w pobliżu otworu moczopłciowego partnera. Samica delikatnie dotykana jest pyskiem samca, co pobudza ją do złożenia ziarenka ikry, które natychmiast chwyta do pyska. Po zebraniu ikry, samica ustawia się prostopadle do samca i pyskiem dotyka jego otworu płciowego. Samiec wówczas wydala nasienie, które partnerka chwyta do pyska. Na tym etapie tarła dochodzi do zapłodnienia. Cały cykl powtarzany jest wielokrotnie, aż samica złoży cały zapas ikry. Liczba ziaren jest różna od kilku do kilkunastu (rzadko jest ich 20). Przeważnie pierwsze tarła należą do nieudanych, szczególnie obserwuje się to u młodych samic. Po około 3-5 nieudanych próbach noszenia ikry, samica powinna prawidłowo opiekować się ikrą, a później narybkiem. Ikra dokładnie wypełnia pyszczek samicy, co widać po wyraźnie uwypuklonym podgardlu. Po tarle samiec traci zainteresowanie samicą, która z ikrą chroni się wśród skał , gdzie dalej będzie inkubować swoje przyszłe potomstwo. Przez pierwsze dni inkubująca samica nie pobiera pokarmu. Pierwsze próby chwytania karmy można zauważyć po ok. 14-18 dniach od złożenia ikry. Samica skubie drobne glony i wychwytuje z toni wodnej odrobiny pokarmu. Do końca nie jest ustalone w jakim celu samica pobiera pokarm. Przypuszcza się, że w tym okresie dokarmia ona młody, jeszcze nie wyrośnięty narybek, który może już przyjmować stały pokarm (potwierdziły tą tezę moje obserwacje w warunkach sztucznych). Przy pielęgnacji ikry i narybku poza pyszczkiem matki obserwowałem doświadczalnie, że młode rybki, mając jeszcze małe zapasy pokarmu w woreczku żółtkowym (ok.16-17 dzień), skubały się wzajemnie. Zachowanie takie ustąpiło po podaniu suchego pokarmu (rozrobionego w strzykawce) dla narybku. Samica wypuszcza narybek po ok. 28 dniach. W akwarium ogólnym okres ten może być nieco dłuższy. Młode rybki chowają się wśród kamieni (w moim akwarium był to róg wypełniony mniejszymi otoczakami, z licznymi szczelinami). Po paru dniach młode coraz śmielej wypływają z grot w celu pobierania pokarmu. Dorosłe Tropheus moorii nie interesują się swobodnie pływającym narybkiem i nie stanowią dla niego większego zagrożenia. Inne gatunki z rodzaju Tropheus spotykane w akwarium
W naszych akwariach najczęściej spotykane są trofeusy należące do umownej grupy Tropheus moorii. Głównymi przedstawicielami tej grupy są formy barwne takie jak: Kasanga, Ilangi, Mpulungu, Murago. Inne popularne grupy trofeusów to odmiany charakteryzujące się ciemnym ubarwieniem, min.: Bemba, Ikola, Bulu Point (grupa „black”, północna część jeziora) lub odmiany o przeważającym w ich ubarwieniu kolorze czerwonym, czyli Moliro, Chipimbi, Kachese, Chimba (grupa „red”).
Obok tych gatunków, odmian Tropheus moorii możemy spotkać również bardzo popularny w naszych zbiornikach gatunek Tropheus duboisi występujący w czterech odmianach:
- Maswa (pas szeroki ok.1/5 długości ryby, o białym kolorze w górnej części pasa widoczne żółtawe przebarwienie. Jest to odmiana o najszerszym pasie wśród pozostałych form barwnych T. dubosi ),
- Kigoma (pas wąski, nieco szerszy niż u Karilani, ale węższy niż u Maswy. Kolor pasa podobny jak u Maswy, żółto-biały)
- Karilani (pas wąski, o kolorze białym),
- Bemba (z opisem tej odmiany jest problem, ale pas jest koloru białego i jest nieco szerszy niż u Karilani)
Tułów tego gatunku jest ciemny (czarny) z niebieską głową, a na tułowiu za głową znajduje się jasny pas o zmiennej szerokości, w zależności od odmiany. Narybek T. duboisi jest efektownie ubarwiony, na ciemnym tle tułowia posiada biało-perłowe kropeczki. Wielkość, ułożenie tych kropeczek jest zmienne w zależności od odmiany. Wraz ze wzrostem ryb kropeczki te znikają. Ciekawostką dotyczącą ubarwienia w przypadku T. duboisi (szczególnie w hodowli sztucznej) jest to, że narybek w późniejszym okresie nie musi dziedziczyć dokładnego ubarwienia rodziców. Ubarwienie może się nieco różnić szczególnie w wyglądzie jasnego pasa. Chcąc uzyskać z kolejnych pokoleń właściwe ubarwienie czasami trzeba przeprowadzić przez koleje pokolenia (u mnie były to 4 kolejne mioty) szczegółową selekcję narybku, jednocześnie unikając hodowli wsobnej.
Trophesu duboisi w naturze występuje na nieco większych głębokościach niż np. Tropheus moorii. Z racji tego, że wraz ze wzrostem głębokości maleje ilość pokarmu dla T. duboisi (glony na skałach) ryby te są zmuszone do ciągłych wędrówek w jego poszukiwaniu. Jest to odmienne zachowanie niż u mniej wędrujących T. moorii, które żyjąc na płytszych wodach jeziora mają tego pokarmu pod dostatkiem. Podczas takich wędrówek T. duboisi przemieszczają się w bardzo małych grupach lub nawet pojedynczo. Jest to kolejna różnica w stosunku do T. moorii, które są rybami stadnymi czasami występującymi w stadach liczących nawet kilkadziesiąt osobników.
W naszych zbiornikach, oprócz wcześniej już wymienionych gatunków, możemy spotkać jeszcze innych przedstawicieli rodzaju Tropheus, są to mianowicie Tropheus brichardi i Tropheus annectens (T. polli ?, bliskie pokrewieństwo). Te gatunki uważane są za bardzo agresywne i zaleca się ich hodowlę w większych zbiornikach, w stadach liczących ponad 20 sztuk. Są to jedne z największych przedstawicieli trofeusów w akwarium.
Pokarm
Wszyscy przedstawiciele rodzaju Tropheus należą do ryb typowo roślinożernych. W ich diecie przeważają przede wszystkim glony zeskrobywane ze skał za pomocą małych satałych ząbków umieszczonych w kilku rzędach w szczęce ryby. Wraz z glonami ryby pobierają małe, pojedyncze organizmy zwierzęce (min. skorupiaki) oraz drobiny piasku. Pobieranie pokarmu odbywa się na zasadzie „uderzania” szczekami w skałę i odrywania małych ilości pokarmu.
Czasami trofeusy występują na tym samym terytorium pokarmowym co niektóre gatunki z rodzaju Petrochromis. Ciekawe zjawisko obcowania obok siebie tych dwóch różnych gatunków pobierających podobny pokarm opisuje japoński ichtiolog Takamura. Zauważył on, że gatunek z rodzaju Petrochromis zjada glony jednokomórkowe, a Tropheus żywi się głownie glonami nitkowatymi. Oba te gatunki różniło też pobieranie pokarmu w różnych porach dnia. Petrochromisy żerując na większych powierzchniach skalnych przeczesywały skały czyszcząc je jednocześnie z osadów nieorganicznych (usuwanie przeszkód), które przeszkadzały trofeusom w pobieraniu pokarmu (Takamura, 1984). W zamian za to Tropheus czyścił ciało Petrochromis z pasożytów. Przemieszczenie się gatunku z rodzaju Petrochromis w inny rejon żerowania powodowało również zmianę obszaru żerowania przez gatunek z rodzaju Tropheus, gdzie występował Petrochromis.
Akwarium
Akwarium dla trofusów powinno być jak największe. Wydaje się że takim minimum dla małej grupy tych pięknych ryb (12- 15 sztuk) stanowi zbiornik o wymiarach 150 cm x 50 cm x 50 cm. Jeżeli mamy możliwość to powierzchnię dna należy zaplanować o wymiarach 150 cm x 60 cm. Wielkość zbiornika zależy min. od ilości ryb, zachowań terytorialnych dominujących samców oraz od towarzystwa innych ryb. Większe akwarium wraz z odpowiednią filtracją zapewni naszym rybom bardziej stabilne parametry wody. Jako podłoże możemy użyć piasek lub drobny żwirek. Wszystkie nieczystości będą wówczas zasysane przez filtry nie gromadząc się w podłożu, co również pomaga w utrzymaniu czystości w zbiorniku. Do dekoracji akwarium możemy użyć pojedynczych kamieni wapiennych, dolomitów lub tzw. „otoczaków”. Kamienie te nie powinny mieć ostrych krawędzi.
Filtracja
Filtracja w zbiorniku z trofeusami powinna być bardzo wydajna. Przyjmuje się że takie minimum to wydajność systemu filtracyjnego 3-4 krotność objętości zbiornika. Oczywiście zależy to od ilości ryb, ich wielkości oraz karmienia. System filtracyjny w akwarium powinien składać się z 3 rodzajów filtracji, czyli mechanicznej, biologicznej i chemicznej. W celu zapewnienie filtracji mechanicznej używa się popularnych głowic typu „power- head” w połączeniu z gąbkami o większej granulacji gąbki. Można do tego celu użyć również typowych filtrów wewnętrznych większej mocy. Filtrację biologiczną zapewnią nam filtry wypełnione specjalnymi złożami biologicznymi o dużej powierzchni dla rozwoju bakterii odpowiedzialnych za ten rodzaj filtracji (nitryfikacja i denitryfikacja). Doskonale do tego celu nadają się specjalne ceramiki, bio- kule, złoża naturalne (np. pokruszona lawa wulkaniczna). Pamiętajmy że filtracja biologiczna powinna stanowić ostatni element filtracji w zbiorniku i woda filtrowana biologicznie powinna być wcześniej oczyszczona z wszelkich większych zanieczyszczeń organicznych. W celu zapewniania stabilnych parametrów wody używa się filtracji chemicznej. Ten rodzaj filtracji w przypadku akwarium z trofeusami zapewnią nam pokruszone korale, muszle lub kruszec wapniowy.
Choroby
Właściwe przygotowanie ryb do wpuszczenia do nowego zbiornika na pewno w dużym stopniu pomoże nam uniknąć późniejszych problemów z naszymi podopiecznymi. W późniejszym okresie należy dbać o właściwą opiekę nad rybami (pokarm, karmienie, filtracja, podmiany wody, stabilne warunki fizyko-chemiczne wody). Pamiętajmy o tym, że to ryby są zależne od nas i ich zdrowie zależy od tego jak będziemy o nie dbać !!!.
W przypadku trofeusów problemy jakie możemy spotkać hodując te piękne ryby, to przede wszystkim schorzenia związane z niewłaściwym zakupem ryb (stany chorobowe u poprzedniego właściciela, np. nadmierne wychudzenie), dolegliwości spowodowane niewłaściwą aklimatyzacją oraz błędami żywieniowymi. Bardzo ważnym elementem opieki nad trofeusami jest zadbanie o ich spokój i nie wprowadzanie do akwarium czynników mogących powodować stres u ryb, który w połączeniu z niewłaściwą karmą może przyczynić się do powstania min. choroby zwanej „bloat”.
Podziękowania.
Chciałbym podziękować Marcinowi Terpiłowskiemu – Timusowi, autorowi zdjęć, oraz Przemkowi, właścicielowi firmy AfrikaCichliden.pl za umożliwienie wykonania zdjęć i wykorzystanie ich do tego opracowania.
GALERIA ARTYKUŁU
Literatura:
Herrmann H.J. Tropheus Verbreitung, Arten, Haltung. Dähne Verlag, 1999.
Schupke Peter. African Cichlids II, Tanganika I, Tropheus. Aqualog, 2003
Heese Tomasz, Przybyszewski Cyryl. Życie ryb. Wyd. Uczelniane WSInż. w Koszalinie, 1993
Pawlak Roman, Adamski Adam. Pielęgnice jeziora Tanganika. BGA Science Publisher, 1992
Czasopisma:
Nasze Akwarium – roczniki
Magazyn Akwarium – roczniki
Akwarium – roczniki
Internet:
– Archiwum Serwisu Tanganikańskiego:
(Tomasz Kwiecień, Marcin Mączka – “Tropheus”;
Ad Konings – “Rodzaj Tropheus” ,tłum. Tomasz Kwiecień;
Tomasz Kwiecień i Marcin Mączka – “Tropheus moori “Kasanga” – najbardziej kolorowy z trofeusów”;
Tomasz Kwiecień – “Bloat – przekleństwo hodowców trofeusa?”;
Jessica Miller – “Tropheus – doświadczenia hodowcy” , tłum. Michał Pręgowski)
– The Cichlid Room Companion – Ad Konings
– Tropheus Basic – Jessica Miller
– http://www.cichlidae.info/
– http://www.destin-tanganyika.com/
– http://tanganyika-cichlids.com/
– Javier Juarez Santana (artykuł o trofeusach, tłumaczenie Tomasz Kwiecień)
– Serwis Akwarystyczny – „Tropheus – życie codzienne”, Maja Prusińska
