Ichtiofonoza jest to choroba wywołana przez grzyb Ichthyophonus hoferi atakująca narządy wewnętrzne: wątrobę, nerki, skrzela, mięsień sercowy, mięśnie, kości, mózg, narządy rozrodcze. Jest to schorzenie trudne do zewnętrznego (wzrokowego) zdiagnozowania ponieważ nosiciele tego grzyba (ryby) mogą zachowywać się bezobjawowo przez dłuższy czas.
Żywicielami Ichthyophonus hoferi mogą być wszystkie gatunki ryb, zarówno morskie (zarażone ryby mogą być podawane jako karma dla innych ryb) jak i słodkowodne. Najczęściej jednak ichtiofonoza występuje u ryb ozdobnych (akwariowych), hodowlanych, silne infekcje stwierdzano również u śledzi.
Ryby mogą zakazić się poprzez spożycie mięśni lub narządów wewnętrznych chorych osobników, przez połknięcie spor rozsiewanych z kałem ryb zakażonych oraz przebywanie z „nosicielami” ( spory uwalniane są z ubytków ich tkanek). Istnieje również możliwość zakażenia ryb poprzez używanie siatek i węży do wody z zakażonego zbiornika. W literaturze można spotkać informacje że ślimaki, a także drobne skorupiaki (cyklop i dafnia) mogą być również nosicielami bezobjawowymi I. hoferi.
Po zjedzeniu zakażonego pokarmu grzyb dostaje się do przewodu pokarmowego ryby, gdzie następnie przez śluzówkę przewodu pokarmowego przedostaje się do naczyń krwionośnych i chłonnych. Ameboidy wydobywające się ze spor grzyba osiedlają się tam, gdzie krew płynie najwolniej (wątroba, nerki). W tkankach ryby, ameboidy zwiększają swoją objętość tworząc liczne jądra oraz ziarnistości.
Tworzenie się cyst przetrwalnikowych I. hoferi obserwowano na podłożach sztucznych. Jeżeli chodzi o warunki naturalne w rybie nie jest to do końca zbadane. Z zarażonej ryby – nosiciela przedostają się do środowiska zewnętrznego, gdzie w odchodach i osadach dennych mogą przetrwać i zachować zdolność do zakażania ryb przez dłuższy czas. Wówczas może dojść do zakażenia ryby poprzez połkniecie cysty grzyba.
Po dostaniu się Ichthyophonus hoferi do organizmu ryby przez przewód pokarmowy może on przyjąć dwie formy, aktywną i pasywną.
- Forma aktywna polega na szybkim rozrastaniu się grzyba w organiźmie ryby, przekształcając się w cysty. Atakowany jest cały organizm ryby. Cysty
I. hoferi mogą znajdować się również w kośćcu ryby (to rozpoznanie czasami jest niezauważane podczas badania). Taki rozmiar zaawansowania choroby powoduje min. że chora ryba jest praktycznie niemożliwa do wyleczenia. - Forma pasywna polega na tym że, grzyb przekształca się w cystę która produkuje zarodniki, które z kolei są wydalane przez rybę – nosiciela, który nie wykazuje żadnych objawów chorobowych.
W zależności od warunków I. hoferi może rozwijać się bardzo powoli (np. u ryb o większej odporności) lub w sprzyjających warunkach dla rozwoju grzyba (np. słaby układ odpornościowy ryby, ryby osłabione, niekorzystne warunki środowiskowe) ma szybki przebieg prowadząc do dużej śmiertelności ryb w krótkim czasie.
Rozwój grzyba jest uzależniony od temperatury. W wysokiej temperaturze I. hoferi rozwija się szybko i w ciągu 2 tygodni wątroba ryby może być całkowicie zakażona tym grzybem przybierając różne postacie rozwojowe.
Do powstania choroby i jej przebiegu przyczyniają się również, oprócz występowania samego grzyba w organizmie ryby, inne czynniki (np. uszkodzenia nabłonka przewodu pokarmowego).
Objawy
Ryby zaatakowane przez Ichthyophonus hoferi chudną do śmiertelnego wyczerpania (tzn. że grzyb w głównej mierze zaatakował przewód pokarmowy) lub np. puchną przy ataku wątroby oraz pęcherza pławnego (ryby opadają na dno i nie mogą pływać). Może wystąpić wytrzeszcz gałek ocznych. Ryby mogą wykazywać zaburzenia równowagi oraz wykonywać drgające ruchy. Ciężko oddychają, mają objawy duszności (zmiany w tkance skrzelowej). Ich wrażliwość na bodźce zewnętrzne jest bardzo ograniczona. W przypadku ostrej postaci choroby występuje śnięcie ryb bez żadnych objawów.
Innymi dość charakterystycznymi objawami są czarne plamki na skórze ryby, przypominające swoim wyglądem ograniczone lub rozlane ogniska. Na skórze pojawiają się również drobne blade guzki lub występują miejsca przekrwione. Wówczas można zaobserwować nastroszenie łusek (ubytki łusek, martwica). Przez dziurki powstałe w miejscach tych plamek wydalane są na zewnątrz cysty. Chore ryby w akwarium mogą się chować w rogach zbiornika i układać się na dnie. Płetwy ryb są blade i postrzępione. Wcześniej u podstaw płetw mogą wystąpić czerwonawe obrzęki.
Rozpoznanie
Właściwe rozpocznie ichtiofonozy możemy wykonać oddając żywą rybę na mikroskopowe badania specjalistyczne, wykonane przez weterynarza – specjalistę od chorób ryb – ichtiopatologa.
Diagnostyka ichtiofonozy polega na mikroskopowej analizie świeżych preparatów gniecionych sporządzonych z narządów wewnętrznych i skrzeli. W celu ostatecznego potwierdzenia obecności I. hoferi przeprowadza się badania histologiczne.
Cysty ichtiofonozysą bardzo podobne do guzków gruźliczych (mykobakterioza). Barwienie preparatów metodą Ziehl- Neelsena pozwala na odróżnienie tych chorób.
Pamiętajmy: na badania należy oddać żywą rybę wykazującą niepokojące objawy!!!
Leczenie
Jak wcześniej wspomniano, ichtofonoza jest chorobą uważaną powszechnie za nieuleczalną (uogólniona infekcja). Czasami jednak można spotkać sprzeczne informacje o udanych wyleczeniach ryb z ichtiofonozy. Nie będę wymieniał wszystkich środków leczniczych które są stosowane przy leczeniu ryb w przypadku rozpoznania tego schorzenia, a przedstawię jedynie te które są najczęściej spotykane i za pomocą których podawane są opisy leczenia chorych ryb przez akwarystów niektórymi lekami. Należy wspomnieć również o tym, że mogą wystąpić pewne problemy z dostępnością niektórych środków leczniczych.
Opisywane wyleczenia dotyczyły min. opisu sposobu kuracji wykonanej za pomocą 2- fenoksyetanolu (fenoksetol) lub para- chlorofenoksyetanolu.
W przypadku fenoksetolu zaleca się podawanie rybom karmy moczonej w 1% roztworze lub kąpieli w roztworze 100-200 mg/l tego związku przez 2 dni.
Stosowanie tych środków powodowało wybicie flory bakteryjnej i zakwitu bakteryjnego w akwarium, nie spowodowało wyleczenia ryb (wg. opisu Tomasza Nideckiego).
Stadia inwazyjne w okresie ich przebywania w wodzie można niszczyć przez zastosowanie wapna chlorowanego lub zielni malachitowej (290 mg/l)
Ogólnie jednak przyjmuje się że, w razie zachorowania ryb na ichtiofonozę całą obsadę należy uśmiercić, a sprzęt zdezynfekować. Najlepszym środkiem do dezynfekcji jest chlor.
Zapobieganie – profilaktyka
Zapobieganie oraz profilaktyka w przypadku rozpoznania ichtiofonozy polega przede wszystkim na stworzeniu rybom właściwych środków do życia. Ryby dobrze odżywiane, hodowane w warunkach odpowiednich dla danego gatunku są w dużym stopniu odporne na ichtiofonozę. Należy pamiętać o tym, że np. ryby hodowane na pokarm (np. gupiki) mogą być również przyczyną zarażenia innych ryb Ichthyophonus hoferi. Żywa karma, szczególnie skorupiaki pochodzące z niepewnych zbiorników powinny być przed podaniem zamrożone. W zależności od temperatury różne są okresy długości zamrożenia. Przy temperaturze -10 °C okres ten wynosi 10 dni, przy temperaturze -20ºC okres zamrożenia pokarmu powinien być nie krótszy niż 5 dni.
Zakończenie
Ichthyophonus hoferi występuje w środowisku ryb wód słonawych, jak i wód słodkich. Istnieje pogląd że grzyb ten szczególnie dobrze rozwija się w wodzie morskiej ale, jak wcześniej wspomniano, jest bardzo często spotykany w hodowlach akwariowych ryb słodkowodnych. Według Amlachera ichtiofonoza u ryb akwariowych występuje bardzo rzadko, a często jest mylona z mykobakteriozą (zakażenie prątkiem gruźlicy). Jednak w ostatnich latach przy coraz większej ilości powstawania nowych hodowli zajmujących się sprzedażą egzotycznych ryb akwariowych oraz pojawieniu się firm sprowadzających ryby z naturalnych odłowów lub hodowli przyjeziornych (np. gatunki z afrykańskich jezior Tanganika i Malawi) można przeczytać o coraz częstszych przypadkach występowania ichtiofonozy w naszych zbiornikach. Moim zdaniem jest to po części spowodowane nienależytą dbałością o warunki środowiskowe w akwariach, słabą kondycją ryb oraz brakiem ogólnych znajomości zagadnień z zakresu chorób ryb w hodowlach sztucznych przez akwarystów.
Badania prowadzone w Niemczech wykazały że nosicielami Ichthyophonus hoferi było od 24 do 59 % ryb akwariowych (badania były wykonane w przeciągu kilku lat). Czyli jak widać zdania są podzielone.
Na ichtiofonozę może zachorować każda ryba, nie ma wybiórczości gatunkowej. Część z nich może być nosicielami grzyba Ichthyosphomus hoferi, nie wykazując przy tym żadnych objawów. Kwarantanna trwająca nawet 6 miesięcy nie zapewni nam ew. wcześniejszego rozpoznania choroby. Choroba może trwać kilka miesięcy, a nawet kilka lat!!!
Środowiskiem sprzyjającym rozwojowi i zakażaniu zdrowych osobników w akwarium jest min. zbyt duże zagęszczenie ryb w zbiorniku. Obraz taki można czasami zobaczyć min. w hurtowniach zoologicznych i hodowlach. Dlatego należy zadbać o dobre źródło pochodzenia ryb. W przypadku ryb sprowadzanych z naturalnego odłowu, będących w dobrej kondycji (min. nie wychudzonych) oraz prawidłowo przeprowadzonej aklimatyzacji ryzyko zarażenia ichtiofonozą jest mniejsze. Podziękowania.
Chciałbym serdecznie podziękować lek. wet. Maciejowi Draganowi , specjaliście chorób ryb, za okazaną pomoc i konsultacje podczas przygotowania ww. opracowania.
Źródła: Lista
- Jerzy Antychowicz, „Choroby ryb akwariowych”, PWRi L, 1990
- Jerzy Antychowicz, „Choroby i zatrucia ryb”, wyd. SGGW, 1996
- Maria Prost, „Choroby ryb”, PWRi L, 1989
- Tomasz Nidecki, „Zdrowy jak ryba”, Biblioteka Akwarysty tomII, 2002
- Tomasz Nidecki – prywatna strona internetowa, http://endemic.org/
- Posty Tomasza Nideckiego z innymi uczestnikami forum napl.rec. akwarium dotyczące I.hoferi (http://usenet.gazeta.pl/usenet/0,1.html?group=pl.rec.akwarium), http://www.artnet.com.pl/lkozicki/faq/plagi.html
- Notatki własne
- Dokument
- Blok
Status i dostępność
WyświetlaniePubliczneOpublikuj21.12.2019 22:46Przenieś do kosza
Bezpośredni odnośnik
Adres URL
Zobaczhttps://klub-tanganika.pl/index.php/ichtiofonoza/(otworzy się w nowej zakładce)
Obrazek wyróżniający
Wybierz obrazek wyróżniający
